Flip de Fluiter kwam uit Arcen!

- door Pieter Duijf (met dank aan Niek Ravensbergen) -

Frans Stevens stond bekend als Flip de Fluiter 

In 2013 vierde het Koninklijk Tehuis voor Oud-Militairen op landgoed Bronbeek bij Arnhem zijn 150-jarig bestaan. Dat was Niek Ravensbergen, conservator van het gelijknamige museum, aanleiding zestien voormalige bewoners in de schijnwerpers te zetten, Het tehuis biedt ouderenzorg aan oud-militairen van de Nederlandse krijgsmacht en het voormalige Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL). Het bijbehorende museum vertelt het eerlijke verhaal over de koloniale geschiedenis van Nederland en haar vroegere overzeese gebiedsdelen. De ongeveer vijftig oud-militairen die op Bronbeek verzorgd worden wonen letterlijk in het museum. Voor kost en inwoning staan ze zestig procent van hun inkomen af aan het tehuis. Soortgelijke instellingen in het buitenland zijn het Hotel des Invalides in Parijs en het Royal Hospital of Chelsea in Londen.

De vitrine van Flip de Fluiter

Voor de jubileumexpositie ‘150 jaar Bronbeek: Wonen tussen Trofeeën’ dook Niek Ravensbergen in de handel en wandel van de meest kleurrijke bewoners uit de geschiedenis van Bronbeek. Ondergetekende bezocht destijds de tentoonstelling, waar zijn oog al gauw viel op een vitrinekast waarin uitgestald waren een aantal lege jeneverflessen, een omvangrijk strafregister, een geel-zwart gestreept voetbalshirt, een foto van een militair en een uitvergrote oude prentbriefkaart van de Kerkstraat in Arcen. De soldaat in kwestie bleek Frans Stevens uit het Noord-Limburgse vestingplaatsje te zijn. Dat maakte me nieuwsgierig en ik vroeg de vriendelijke conservator mij meer te vertellen over ‘Flip de Fluiter’, zoals hij overal in Arnhem bekend stond.

Prentbriefkaart Bronbeek, circa 1900 (collectie A.P. Bakker Arnhem)

Frans Stevens werd op 20 januari 1889 geboren in zijn ouderlijk huis in de Kerkstraat in Arcen. Hij groeide op in een arbeidersmilieu. Het gezin Stevens had weinig te makken en dat is misschien wel de reden voor Frans om in 1917 op 28-jarige leeftijd in militaire dienst te gaan. Na een half jaar opleiding vertrekt hij naar de ‘Overzeese Gewesten’, Nederlands-Indië in zijn geval.  Over deze periode is weinig bekend. Frans zei bijna nooit iets over wat er in zijn hoofd en hart rondspookte.

Bragaweg in Bandoeng

Villa Bronbeek zuidzijde, circa 1845 (fotorepro collectie R. Nijveldt, Arnhem) 

In 1932 keert hij terug naar Nederland en zwaait meteen af als soldaat der eerste klasse der infanterie. Omdat hij over voldoende tropendienstjaren beschikt, gaat hij ook direct met pensioen. Hij wordt onderscheiden met het Mobilisatie Oorlogskruis en de Zilveren Medaille voor Trouwe Dienst. Hij is dan 43 jaar oud, te jong om op zijn lauweren te gaan rusten. Bijna 14 jaar werkt Frans daarna nog als opperman bij een stukadoorsbedrijf. Hij woont in die tijd in Venlo. Frans is iemand met weinig sociale contacten en is nooit getrouwd. In 1947 wordt hij opgenomen in Bronbeek, waar hij in 1954 wordt bevorderd tot korporaal. Frans staat bekend als behulpzaam en vriendelijk, maar met de persoonlijke verzorging neemt hij het niet zo nauw. Aan douchen heeft hij bijvoorbeeld een hekel.

In Arnhem wordt hij een roemrijk straatfiguur en al gauw krijgt hij de bijnaam ‘Flip de Fluiter’ naar het gelijknamige liedje van de Ramblers en het Tonette Trio. Hij tjilpt alles door elkaar heen, maar hij geneert zich ook niet om naar flanerend vrouwelijk schoon te fluiten. Als hij een borrel in de kroeg bestelt, dan fluit hij naar de ober of de kastelein.

Nieuw Monnikenhuizen (foto De Gelderlander)

Buiten de poorten leidt ‘Flip de Fluiter’ een losbandig leven. Hij is supporter van voetbalclub Vitesse. Onder zijn verplichte Bronbeekpet draagt hij zelfs het clubpetje van Vitesse. Bij thuiswedstrijden is hij steevast in de kantine van Stadion Nieuw-Monnikenhuizen te vinden.

Frans staat als boodschapper geregistreerd in Bronbeek. Daarmee heeft hij voor die tijd een lucratief bijbaantje, dat zestig cent per dag oplevert.

Zijn beste kameraad is de drank en loopt hij een keer in zwaar beschonken toestand bijna onder een bus. Vaak staat hij ‘s avonds voor een gesloten poort. Als hij eens over het hek probeert te klimmen, blijft hij in benarde positie aan zijn broekriem aan een van de spijlen hangen.

‘Flip de Fluiter’ is moeilijk in bed te houden en hij gaat er dan ook geregeld ‘s nachts vandoor om enkele uren later door de politie weer te worden thuisgebracht. Zijn strafregister groeit en groeit. Hij wordt meermalen gewaarschuwd. Regelmatig ligt hij in de ziekenboeg met botbreuken of kneuzingen. Op een gegeven moment is hij niet meer te handhaven en wordt hij op 6 juni 1959 door commandant Generaal van Santen verwijderd uit Bronbeek omdat hij de naam van het instituut in opspraak heeft gebracht ‘door zich buiten Bronbeek in uniform in kennelijke staat te misdragen.’

‘Flip de Fluiter’ raakt daarna nog verder aan lagerwal. Hij doet nog driemaal een verzoek tot weder opname, maar de poorten van Bronbeek blijven definitief dicht voor hem. In ruim 8 jaar tijd woont hij op 4 adressen in Nijmegen, één adres in Amersfoort en één adres in Wageningen.

Frans Stevens alias ‘Flip de Fluiter’ sterft uiteindelijk in op 10 maart 1968. Hij is dan 79 jaar oud. De begrafenis wordt door slechts vijf personen bijgewoond.

In Arcen kent bijna niemand Frans Stevens nog, echter oudere Arnhemmers kunnen ‘Flip de Fluiter’, die ogenschijnlijk vrolijk en zorgeloos door het leven rolde, nog goed voor de geest halen. Hij was een echt straatfiguur in de Gelderse hoofdstad. Eigenlijk kunnen we ‘Flip de Fluiter’ het best omschrijven als een zielige en eenzame man. Waarschijnlijk worstelde hij met een heftig in Nederlands-Indië opgelopen trauma.

In het park rondom het tehuis en museum vond in het jubileumjaar ook de openluchtexpositie ‘Bronbekers in Beeld!’ plaats. Kunstenaars verbeeldden zeven veteranen die tussen 1863 en 2012 op Bronbeek woonden in eigentijdse sculpturen. Zij gaven vorm aan de essentie van de persoon en zijn levensgeschiedenis. Met dit project worden de levensverhalen van de Bronbeekveteranen via beeldende kunst ‘vertaald’ naar geïnteresseerden, maar met die persoonlijke verhalen worden ook episodes uit de grotere koloniale geschiedenis in Nederlands-Indië bezield en dichterbij gebracht.

I'll be there van Paul de Keizer, een ode aan 'Flip de Fluiter' (bron Museumnieuws)


Vijf kunstwerken waren te zien op het buitenterrein, één in het museum, en één deels binnen en deels buiten. Elk kunstwerk is zoveel mogelijk geplaatst op een plek die verbonden is met de betreffende Bronbeker. Albert Dedden en Paul de Keizer maakten een sculptuur met als titel ‘I’ll be there’ en is een soort ode aan de onverbeterlijke deugniet Frans Stevens, alias ‘Flip de Fluiter’

Een bezoek aan Museum Bronbeek aan de Velperweg in Arnhem is beslist de moeite waard. Vergeet dan niet om een hapje te eten in Kumpulan, een van de beste Indische restaurants van Nederland. Reserveren vooraf wordt aangeraden www.bronbeek.nl..

Reageren? Stuur Pieter Duijf een e-mail: piedu12@yahoo.com.