In de Lettergreep van Velden - Circus Brueren en de literaire nalatenschap van een priester-schrijver

- door Sef Derkx -

Waar te beginnen met het verhaal over de priester-schrijver Leo Brueren? 

Een nog jonge kapelaan Brueren (foto met dank aan Pieter Duijf)

Bij de Jongerenkerk, op het zitbankje dat naar hem vernoemd is? Nee, er is een betere plek. Zijn wijnkelder onder de kapelanie aan ’t Kerkepäörtje. In hartje Venlo. Uit deze catacomben diepte hij flessen wijn op én ongetwijfeld ook inspiratie. Bezieling voor een nooit aflatende stroom van preken, gedichten, columns, toespraken en in memoriams. Als geen ander kende hij de troostende kracht van het woord.

Met dank aan de familie Vinck die de wijnkelder van Leo Brueren in ere heeft hersteld (foto's Sef Derkx)

Leo Brueren werd in 1925 geboren in Velden. Leo werd in het dialect Lei genoemd. Het scheelt inderdaad slechts een letter. Toch is die ene letter als het ware een brug naar een wereld van geborgenheid en saamhorigheid. Naar een band voor het leven. Altijd bleef hij met elke vezel verbonden met zijn geboortedorp. Op internet kwamen we uit bij bibberige filmbeelden in zwart-wit uit 1951 van zijn eerste heilige mis. Het was een feestelijke dag voor Velden. In processie trok men door het dorp. Anno nu kijken we er met verwondering naar: Velden: Eerste plechtige H. Mis Leo Brueren - YouTube.

Café Bouten, jaren twintig (collectie Gemeentearchief Venlo)

Zijn verknochtheid aan Velden balt samen in de publicatie Pap zag - Levensloop en gezegdes van een Noordlimburgse boer uit 1987. Het zijn korte verhalen van vaak niet meer dan enkele, meestal rake regels. Ze roepen de sfeer op van het dorpse leven van weleer. De Pap van de titel is Baer Brueren, geboren in 1887 en overleden in 1977. Het boek omspant die jaren. Een periode waarin de wereld ingrijpend veranderde. Dus ook Velden. Het is interessant om dit te volgen door de ogen van de enigszins  tegendraadse agrariër Baer Brueren en zijn priesterzoon Lei.

Illustratief is het verhaal over de komst van elektriciteit. Tot 1929 kwam licht van petroleumlampen. Het was groot nieuws toen door heel het dorp palen werden geplaatst en mannen in de masten klommen om de elektriciteitskabels te bevestigen. Het elektrisch licht had Velden bereikt. De vierjarige Leike beleefde het als een wonder. Van Pap zag verschenen drie drukken. In ons gesigneerd exemplaar kondigt de auteur het vervolg aan: ‘Mam zag… komt nog’. Het heeft niet zo mogen zijn.

Markt in Velden voor de Tweede Wereldoorlog (met dank aan Pieter Duijf)

De Tweede Wereldoorlog is een waterscheiding in de tijd, vijf jaren van onvoorstelbaar leed, verwoesting en barbarij. Leo Brueren heeft de oorlog aan den lijve ondervonden. De diepdonkere tijd heeft hem gevormd. Van september 1944 tot augustus 1945 houdt hij een dagboek bij. Het is een halve eeuw na de bevrijding verschenen. Het zijn indrukwekkende impressies, heet van de naald. Als kroniekschrijver is Brueren op zijn allerbest. Op 1 maart 1945 wordt Venlo bevrijd, de plaats waar Leo Brueren als ‘camouflagepriester’ actief is. Een dag later bereiken de Amerikanen Velden. Een bijna verlaten Velden, want de bevolking is onder dwang door de bezetter begin 1945 naar het noorden van Nederland geëvacueerd. Brueren is in zijn geboortedorp en ziet iets surrealistisch. Tientallen Amerikaanse soldaten lopen rond als in een carnavalsoptocht: ‘Op halve fietsen en met een hoge hoed op rijden ze door het dorp. Er zijn er die met kinderwagens rondsjouwen. Anderen hebben hun helm verwisseld voor de gekste dameshoedjes. Uit een radio spettert Amerikaanse muziek door het dorp.’ Hoe graag waren we daar bij geweest.

Inval Duitsers, Velden 10 mei 1940 (met dank aan Pieter Duijf)

Tot slot. De Jongerenkerk werd in de jaren zestig Circus Brueren genoemd. De beatmissen voor jongeren werden door behoudende katholieken verafschuwd.  Vanwege zijn tomeloze inzet voor thuislozen en verslaafden werd Leo Brueren priester van de straat genoemd. Een geuzennaam, waar hij trots op was. Terecht trots.

Katholieke Illustratie, 18 maart 1967 (gevonden via www.delpher.nl)

Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl.