De Halte XXL van woensdag 3 mei 2023 - Een Venloos Achterhuis

- door Sef Derkx -

Door ieder van ons stroomt geschiedenis. Op de eerste plaats is dat je eigen geschiedenis en die van je familie. Maar het is ook de historie van de wijk waar je als kind opgroeide en van de stad waar je woont. Venlo heeft een rijke, interessante geschiedenis. 

Angstaanjagend, zo niet verschrikkelijk zijn de jaren van de Tweede Wereldoorlog. Maar soms komt zelfs uit deze periode een verhaal dat als licht is in de donkerte van die dagen.

Onderduik

Een tijdje terug was Susan Slaats - van Rossum op bezoek met een boeiend familieverhaal uit de Tweede Wereldoorlog. Het huis op de hoek van de Sint-Urbanusweg en Industriestraat is de locatie waar het zich afspeelt. Het staat op de nominatie om gesloopt te worden. We zijn er inmiddels geweest om sfeer te proeven op deze plaats van herinnering. De bushalte tegenover het voormalige hoofdkantoor van Océ ligt op een steenworp afstand.

Voorgevel en zijgevel van het Venlose Achterhuis (foto's van Streetview)

In de Tweede Wereldoorlog woonden hier Heinrich en Josefa Schüren en hun twee kinderen. In 1943 krijgen ze het verzoek onderduik te verschaffen aan het Joodse echtpaar Max en Elise Moser. Ze zijn in 1938 gevlucht uit Düsseldorf en worden op 14 juli van dat jaar ingeschreven in de gemeente Venlo. 

De onderduikgevers Heinirch en Josefa Schüren (foto's met dank aan Carol Aquina)

Ze wonen eerst aan de Jan de Verwerstraat, maar verhuizen kort erna naar de Helbeek. Hun zoon Rudolf die al vier jaar in Venlo verblijft, trekt bij zijn ouders in. Vader en moeder worden eind 1938 uitgeschreven uit het bevolkingsregister, de zoon emigreert naar Australië. Het echtpaar is vertrokken met onbekende bestemming. 

De onderduikers Elise Max Moser, 1934 (foto van Omroep Venlo)

Uit bevolkingsregister Venlo (collectie Gemeentearchief Venlo met dank aan Gerrit van der Vorst)

Raadselachtig, want hun namen komen voor op een lijst van vijftien zieke of bejaarde Joodse inwoners, voor wie vrijstelling wordt gevraagd voor overbrenging naar kamp Vught. De lijst wordt op 2 april 1943 ingediend door Philip Cohen, voorzitter van de afdeling Venlo van de Joodse Raad. Er is geen enkele reden om de Duitse bezetter te vertrouwen. Max en Elise Moser besluiten om onder te duiken. Ze vinden onderdak bij het gezin Schüren. Ook zij zijn van origine Duits en dat is waarschijnlijk de reden, dat er regelmatig Duitse militairen over de vloer komen. Het is natuurlijk uiterst risicovol. De onderduikers hebben een vluchtweg via een luikje naar een van de zolders van het kapitale pand. 

Het bewuste vluchtluikje (foto met dank aan Evert en Maud van Rossum)

Achter de woning ligt de meubelfabriek van Heinrich Schürer. Die biedt tijdens razzia’s onderdak voor Venlose jongemannen die aan de Arbeitseinsatz proberen te ontsnappen. Het moeten vaak ongekend angstige uren zijn geweest voor iedereen.

Inhoudsopgave van het schrift met kookrecepten en bladzijde van recepten van koninginesoep en gortsoep (foto's met dank aan René Hermanns)

Nog een bijzonder detail. Max Moser heeft in de jaren dertig in Düsseldorf een handel in slagersbenodigdheden, kruiden en specerijen. Hij schrijft tijdens de onderduik in een schrift de kookrecepten op, die hij zich herinnert en waaraan ze in die dagen van schaarste met weemoed terugdenkt. Een bijzonder document, dat bewaard is gebleven. Op zeker moment worden de onderduikers gewaarschuwd dat de Gestapo lucht heeft gekregen van de schuilplaats in de fabriek. Alle alarmbellen gaan af (wordt vervolgd).  

Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl.