De Halte XXL van woensdag 24 juli 2024 - Grafmonumenten rond de Sint-Martinuskerk in Tegelen

- door Sef Derkx/ foto's auteur en Facebook Heemkundige Kring Tegelen -

We hebben in Tegelen de Begraafplaats bezocht met indrukwekkende graven van plaatselijke ondernemersfamilies. 

Vanaf de vroege middeleeuwen werden overledenen begraven bij de parochiekerk. Een bevoorrechte kreeg een laatste rustplaats in de kerk. De doden waren de levenden dus nabij. Bidden bij het graf zou de ziel van een overledene redden, was het stellige geloof. Een regelmatige gang naar het kerkhof was daarom iets vanzelfsprekends. 

Vanaf het einde van de achttiende eeuw werd er door de overheid naar gestreefd om begraafplaatsen buiten de bebouwde kom aan te leggen. Het belang van hygiëne woog steeds zwaarder. Dit kreeg het eerst gestalte in steden, later in dorpen. De nieuwe begraafplaatsen kregen een toegevoegde waarde. Natuur speelde daarin een belangrijke rol, een begraafplaats moest ook de functie van openbaar park krijgen. In Tegelen werden tot 1909 overledenen begraven op het kerkhof bij de Sint-Martinuskerk. Anna Sybilla van Leipsig was de eerste die ter aarde werd besteld op de nieuwe begraafplaats. Wanneer we vandaar naar de bewaard gebleven grafmonumenten bij de Sint-Martinuskerk wandelen, maken we als het ware een wandeling terug in de tijd.

De neogotische Sint-Martinuskerk in Tegelen is gebouwd in 1899-1900 naar een ontwerp van de in Tegelen geboren architect Caspar Fransen. De toren is bijzonder. Het onderste, oudste gedeelte dateert uit de middeleeuwen. Er zijn grafkruisjes, wijdingskruisen en metselaarstekens in gemetseld, waarvan de herkomst en betekenis deels onbekend zijn. Rondom de kerk lag het kerkhof. Tot 1909 was het dus in gebruik. Vlak voor de Tweede Wereldoorlog werd een deel van de kruisen verwijderd. 

Vanaf 1959 werd het oorspronkelijke kerkhof in fases opgeofferd voor respectievelijk een plantsoen, parkeerplaats en appartementencomplex. Een aantal grafmonumenten is bewaard gebleven en tegen de buitenmuren rondom de kerk geplaatst. De oudste dateren uit de eerste helft van de zeventiende eeuw en zijn opmerkelijk goed bewaard gebleven. We banen voorzichtig door de beplanting om de plaat te fotograferen, die ooit het graf bedekte van de legendarische burgemeester Gerard de Rijk. Hij werd in 1875 met veel uiterlijk vertoon begraven, maar zijn eeuwige rust werd verstoord door baldadige jeugd die in de jaren zestig de grafplaat vernielde. 

De koster was zo kien om de brokstukken niet weg te gooien, maar te bewaren in de kelder van de sacristie. Na restauratie op initiatief van de  Heemkundige Kring Tegelen, is de dekplaat in 2020 teruggeplaatst.  

Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl.