Hoe de naoorlogse zuivering in Venlo ontspoorde (2)

(door Gerrit van der Vorst)
Een kleine twee maanden later haalde verslaggever Jan Snellen nog eens van onder uit de zak over waarnemend korpschef Henk Wierks. Hij was daarbij wel zo wijs om diens beschermheer niet rechtstreeks aan te vallen. Burgemeester Berger duidde hij als ‘een zeer invloedrijk persoon’. Op 26 augustus 1945 schreef ‘De Waarheid voor Venlo en Omstreken’ niet te begrijpen dat Wierks nog steeds als korpschef mocht functioneren. Men moest de poorten van Kamp Steyl maar even openen, om bijvoorbeeld ex-burgemeester Jo Zanders aan het woord te laten. 

Fragment van De Waarheid voor Venlo en Omstreken van 18 augustus 1945.

Maar om bewijzen ging het volgens Jan Snellen niet. Eerder om bescherming van personen, onwil om goed te zuiveren in het algemeen, gemeenschappelijke belangen of lotsverbondenheid? Snellen suggereerde dus dat Wierks op zijn beurt mogelijk weer anderen beschermde. Feit was dat Wierks de steun genoot van een deel van de Venlose elite en ontegenzeggelijk veel macht had.

Voor Jan Snellen was de oorlog in 1945 niet gedaan. Vijftien jaar nadien schreef hij het boekje ‘De erfvijand’ over de relatie van Nederland met Duitsland.

Zo was Henk Wierks, in zijn hoedanigheid van waarnemend korpschef, inmiddels ook een invloedrijk lid van de Adviescommissie voor de politieke recherche. Hij was in staat om lastige getuigen weg te werken en te houden. Dat ondervond onder andere hoteleigenaar Jo Cantelberg. Die had Wierks tijdens de bezetting royaal voorzien van – bijvoorbeeld – rookwaar, rolhammetjes, zijden spek, een kistje met 12 literkruiken jenever en een kist met 25-30 kilo eieren. Wierks had Cantelberg ontzien en gewaarschuwd voor invallen. Cantelberg verdween nu echter op verdenking van zwarthandel in Kamp Steyl, terwijl Wierks leiding mocht geven aan de Venlose politie, ondanks dat hij – en dat was bij insiders bekend – flink van die zwarthandel had geprofiteerd. 

Jo Cantelberg zou na enkele maanden in Kamp Steyl zijn verklaring over Wierks enigszins afzwakken (privécollectie). Ook omdat hij zwaar ziek was, en er steunverklaringen kwamen, mocht hij zijn zaak thuis afwachten.

Al gauw wisten Wierks’ tegenstanders dat een getuigenis tegen Wierks een gang naar Kamp Steyl betekende. Weinigen waren 100 procent zuiver op de graat en er was vaak wel een verdachtmaking te vinden. Maar blijkbaar niet in het geval van Jan Snellen. Diens aanhoudende gestook moet burgemeester Berger en korpschef Wierks grote zorgen gebaard hebben.

Bedacht moet worden dat alles gebeurde in een stad waarvan de wederopbouw eigenlijk alle aandacht vroeg. De oorlogsschade was enorm. Meer dan 17 procent van alle woningen was verwoest of zwaar beschadigd.

Op 20 september publiceerde het blad Ick Waeck cijfers over de oorlogsschade (www.delpher.nl). Relatief had Venlo na Rotterdam de hoogste schadecijfers wat betreft verwoeste woningen (kolom 1 en 2), zwaar beschadigde woningen (kolom 3 en 4 – percentage moet 8,7% zijn), licht beschadigde woningen (kolom 5 en 6). In kolom 7 het totale aantal woningen eind 1945.

De Venlose zuiveringstoestanden trokken ook aandacht buiten Venlo. Op 28 september 1945 ging er een geheim rapport van de Politieke Recherche Mijnstreek naar de Limburgse commandant van het eind mei opgerichte Bureau Nationale Veiligheid (BNV). Volgens de rapporteur zou hoofdinspecteur Henk Wierks in Venlo als waarnemend commissaris van politie een vrij scherpe terreur uitoefenen op leidende figuren in Venlo, zoals de Militaire Commissaris, de chef van de Politieke Recherche Noord Limburg en de leiding van Kamp Steyl. 

De chef van de Politieke Recherche Noord Limburg was Harry Pollaert (collectie W. Pollaert). In augustus had het BNV al gerapporteerd dat deze belangrijke ex-verzetsman ten opzichte van Wierks een opmerkelijke draai gemaakt had.

De rapporteur had vernomen dat meerdere personen, die tegen Wierks hadden getuigd bij verhoren van de Politieke Recherche of bij getuigenverhoren voor zuiveringscommissies, enkele dagen later op last van Wierks waren gearresteerd en overgebracht naar Kamp Steyl. De rechercheur was er van overtuigd dat, zodra in het geval-Wierks ingegrepen zou zijn, bewijsmateriaal tegen alle vooraanstaande figuren van Venlo van alle kanten los zou komen.

Nu dreigden volgens hem excessen. Voormalige illegale werkers zouden plannen beramen om Wierks te ontvoeren of zelfs van kant te maken. De waarnemend korpschef zou op zijn beurt drie dagen eerder geprobeerd hebben om met een auto zijn tegenstander A. Hendrikx aan te rijden, die op de andere weghelft liep.

Bureau Nationale Veiligheid was de voorloper van de BVD (nu AIVD) en werd eind mei 1945 opgericht. Het BNV stond onder leiding van Louis Einthoven die later zelf omstreden zou raken (Wikipedia).

Hij besloot zijn rapport met: ‘Nogmaals wil ik uitdrukkelijk onder Uw aandacht brengen, dat alléén door zéér snel ingrijpen, een dramatische wending in Venlo voorkomen kan worden.’

Wordt vervolgd.
Reageren? Stuur een e-mail naar Gerrit van der Vorst: gp.vandervorst@xs4all.nl