Lezing en filmvoorstelling in CityCinema over oorlog en bevrijding in Venlo en Blerick, 1944-1945

Donderdag 4 mei 2023 om 16 uur; CityCinema, Picardie 33 in Venlo

Inlichtingen en stoelreservering: Oorlog en Bevrijding Venlo & Blerick - CityCinema 

Omslag van de eerste druk van  'Die Swaere Noodt'; Gijs Bertels bediende zich van het pseudoniem Martien Blondel (collectie Sef Derkx)

De Venlose journalist Gijs Bertels hield van 13 oktober 1944 tot en met 1 maart 1945 een dagboek bij in de frontstad Venlo. Het werd in december 1945 gepubliceerd onder de titel Die Swaere Noodt. Kroniek van een belegerde stad. Het aangrijpende verslag is mede inspiratiebron geweest voor de lezing en filmvoorstelling, die Sef Derkx op Bevrijdingsdag (donderdag 4 mei) verzorgt in CityCinema aan de Picardie. De voorstelling begint om 16 uur. Het initiatief ervoor is genomen door de Bibliotheek Venlo.

Nassaustraat na het bombardement van vrijdag 13 oktober 1944 (collectie Gemeentearchief Venlo) 

Venlo en Blerick worden in oktober en november 1944 getroffen door een serie geallieerde bombardementen. De luchtaanvallen zijn gericht op de Maasbruggen, maar missen dit strategische doel. De bommen komen neer in de kernen van beide stadsdelen. Met desastreuze gevolgen.

Hulpverleners in de Nassaustraat op vrijdag 13 oktober 1944; het pand op de achtergrond is de zijgevel van het voormalige postkantoor (collectie Gemeentearchief Venlo) 

Openbare schuilkelder onder het Popegebouw, tekening Sef Moonen (gepubliceerd in 'Die Swaere Noodt')

Op zondag 3 december 1944 wordt in een groot offensief Blerick bevrijd van de Duitsers. Het lukt de geallieerden niet de Maas over te steken. Venlo op de oostelijke rivieroever blijft tot en met donderdag 1 maart 1945 bezet. De stad is bijna drie maanden lang een frontstad. Door de beschietingen over en weer is niemand zijn leven zeker, de mensen huizen in kelders. Er is gebrek aan voedsel, schoon drinkwater, brandstof, zeep en medicijnen. Ja, en wat niet eigenlijk? Begin januari 1945 wordt een groot deel van de bevolking door de bezetter gedwongen geëvacueerd.

Bekendmaking van de gemeente Venlo over de evacuatie, 14 januari 1945 (collectie Gemeentearchief Venlo)

De mensen die achter zijn gebleven, beleven in een onwerkelijke roes de bevrijding. De geallieerden komen niet van over de Maas, wat iedereen drie maanden had verwacht, maar vanuit Kaldenkerken. De bevrijding begint op 1 maart 1945 en vindt zijn voltooiing twee dagen later, wanneer het laatste stukje van Arcen wordt ontzet. De evacués keren vanaf mei in de puinstad Venlo terug.

Verwoeste stad (olieverf op doek), Sef Moonen, 1945 (collectie Limburgs Museum) 

De lezing is gebaseerd op archiefonderzoek en op de persoonlijke verhalen, die Sef Derkx in voorbije jaren heeft opgetekend. Indringend en direct tot ons sprekend zijn de fragmenten uit oorlogsdagboeken en brieven. Naast deze persoonlijke getuigenissen wordt filmfragmenten vertoond van de bevrijding van Blerick, die de geschiedenis is ingegaan als The perfect battle of Blerick. Bijzonder zijn de reportages, die filmer John Fernhout in Venlo en omgeving maakte in de dagen onmiddellijk na de bevrijding. 

The perfect battle of Blerick is begonnen (collectie Imperial War Museum, Londen)

Na de bevrijding werd de bevolking van Blerick geëvacueerd (collectie Imperial War Museum, Londen)

Tot slot wordt de iconische Puinfilm van Dré Brenneker en Baer Thiery vertoond. Dré Brenneker was in 1945 fotograaf in dienst van het Dagblad voor Noord-Limburg. Met een groep creatieve vrienden en vriendinnen bedachten ze acties om de nood van de bevolking van het zwaar getroffen Venlo en Blerick te kunnen lenigen. 

Dame sprokkelt aanmaakhoutjes in de Nieuwstraat (still uit Puinfilm/collectie Limburgs Museum)

Hoe kon de rest  van Nederland overtuigd worden, van de schrijnende situatie? Al gauw kwamen hij en zijn collega Baer Thiery (1908-1978) op het idee van een documentaire. Maar hoe eraan te beginnen in een stad waar aan alles gebrek was? 

Kapel klooster dominicanen aan de Kleine Beekstraat ((still uit Puinfilm/collectie Limburgs Museum)

Het Amerikaanse leger schoot te hulp en stelde twee filmcamera’s ter beschikking. Plus de benodigde films op 16 mm. Al op een van de eerste draaidagen ging het mis. Brenneker stond op muur van de beschadigde Martinuskerk om het restant van de toren te filmen. Ineens werd hij overvallen door hoogtevrees. De camera schoot uit zijn hand. Thiery en hij konden gelukkig verder met de tweede camera.

Van boven naar beneden: Nassaustraat, Roermondsestraat en afvoer puin naar het huidige Julianapark (stills uit Puinfilm/collectie Limburgs Museum) 

De Puinfilm doet verslag van de diepe wonden die de bombardementen van het laatste oorlogsjaar hebben geslagen. De beelden van de verwoeste binnenstad, met veel aandacht voor de ruïnes van kerken en kloosters, zijn indrukwekkend. Het is een surrealistische sfeer. De documentaire laat ook de opruimwerkzaamheden zien en de afvoer van het puin naar het huidige Julianapark. Een openbrekend wolkendek staat symbool voor vrijheid; bloeiende hortensia’s tussen het puin voor de nieuwe, beter tijden die de stad te wachten staat.

De post wordt bezorgd in Puinstad Venlo (still uit Puinfilm/collectie Limburgs Museum)

Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl.