Van nul tot nu van woensdag 19 juni 2024 - Mijn opa woonde binnen de muren (5 en slot)

- door Albert Lamberts - 

Het college van burgemeester en wethouders van Venlo had bij diverse steden, die ook tot ontmanteling van hun vesting hadden kunnen overgaan, geïnformeerd welke regels die hanteerden bij de ontwikkeling van voormalige vestinggronden. In hoeverre Venlo eender ging handelen is hier lastig te beoordelen, feit is wel dat er bindende voorschriften werden opgelegd, bijvoorbeeld waar het de ontwikkeling van de percelen gelegen aan wat toen nog de Keulscheweg heette, thans de Kaldenkerkerweg.

Na de openbare verkoop in lokaal Amicitia door de ontvanger der Registratie en Domeinen, die namens de staat der Nederlanden handelde, konden de kopers gelijk aan het werk, want aan de koopaktes waren de in acht te nemen regels gehecht, waarvan potentiële kopers voor de verkoop kennis hadden kunnen nemen. Voor alle duidelijkheid: we hebben het hier over april 1874, bijna precies vijf jaar nadat Venlo  permissie had gekregen de vestingwerken af te breken. 

Bij de foto: prachtige opname van de oude stadsmuur aan de Maas met rechts nog juist zichtbaar het Romerhuis (foto Louis Lanters z.g.; collectie Albert Lamberts)

Hoe luidden die regels? Het gemeentebestuur schreef: De koopers der kavels 18, 19, 20, 21, 22, 23 en 26 verbinden zich tegenover de gemeente Venlo, 1^e om de naar den Paralelweg  langs den Keulen-Minderischen Spoorweg en naar den weg op Kaldenkirchen toegekeerde gevels der opterigten gebouwen evenwijdig aan de assen dier wegen te plaatsen en 2^e om op die kavels geene gebouwen te plaatsen, die aan de naar die wegen toegekeerde zijde minder dan twee verdiepingen hebben, onder de lijst van den gevel.

Veel bouwplannen werden geaccepteerd, maar er waren ook afwijzingen. Burgemeester Mulder had het er druk mee. Tal van briefjes, letterlijk van zíjn hand, gingen naar aspirant-bouwers om hun te verwittigen van afwijzing dan wel toestemming.

Enfin, ondanks dat de ontmanteling in traag tempo verliep, uiteindelijk was er van de vestingwerken toch niets meer over. Bastions of bolwerk, poorten, wallen, alles werd gesloopt en neergehaald. Nu, achteraf, zeggen we, dat het toch doodzonde is, dat het vestingverleden zo rigoureus is weggepoetst. 

Dat vond voormalig burgemeester Berger ook al toen hij een woord schreef in een gids over Venlo, in 1923.

Berger schreef: Zo menig gebouw uit oude tijden echter wacht op het ogenblik, waarop wij ons bewust worden van onze plicht jegens het voorgeslacht, zo menig oud gebruik wil ontwaken uit de slaap waarin het verzonk, omdat het nageslacht niet meer besefte, dat het een eretaak was het voort te zetten en over te leveren aan die na hen kwamen. Die oude gebruiken, die oude gebouwen en al wat wij aan kunstschatten mochten bezitten, dat alles moet zorgvuldig bewaard worden voor de komende geslachten, misschien is het ’t enige, wat wij hun kunnen nalaten.

Toen Berger deze woorden schreef was het wat betreft de vestingmuur en haar poorten te laat. Ik zou best willen weten hoe mijn opa, die die niets ontziende sloop zich zag voltrekken, heeft gedacht. Had hij wellicht ook zoiets van: toch jammer dat alles verdwijnt? Ik weet het niet en ik kan het hem niet meer vragen, maar het zou zo maar eens kunnen.

Reageren? Stuur Albert Lamberts een e-mail: albertlamberts@home.nl.

De Halte XXL van woensdag 19 juni 2024 - Het kerkhof zonder kerk

- door Sef Derkx -

Lijn 66 meandert van bedrijventerrein Geloërveld naar het hart van Belfeld. Is het de Dag van de Vlag? Op opmerkelijk veel plekken wappert het dundoek, dat de tweede Trots op Belfeld-dag aankondigt. 

Naarmate de uren verstrijken, komt het rood-wit-blauw er steeds meer bij. Het is de middag van de bekendmaking van de resultaten van de eindexamens. Na uren nagelbijten is er voor velen de verlossende boodschap: je bent geslaagd. Gevolgd door omhelzingen, een vreugdedansje en dus de driekleur die uit kan. Met de tas waarin de schoolboeken zijn meegezeuld. De vreugde klatert de straten van Belfeld op. Het kan dus ook geen toeval zijn, dat na een lange periode van regen en nog eens regen vandaag de zon ineens uitbundig schijnt. De Spes Belfeldia, de Hoop van Belfeld, kan zich opmaken voor heerlijke examenfeesten die eindigen wanneer het weer gaat dagen in het oosten. Feesten met een nog nauwelijks merkbare onderstroom van weemoed. Want straks als de zwoele zomer voorbij is, wordt de vertrouwde kamer thuis wellicht verruild voor een studentenkamer in een nieuwe stad.

We zijn uitgestapt bij de halte Markt voor het Raadhuis. De windvaan bovenop het kokette koepeltje geeft aan, dat de zetel van de ooit zelfstandige gemeente Belfeld in  1916 is gebouwd. In het representatieve pand met dubbele buitentrap zijn heden ten dage appartementen. Enkele staan te koop. We checken het op de website van de makelaar. Ze zijn pittig geprijsd. Dan zijn zwaluwen hier een stuk goedkoper uit. In 2011 werd in het perk voor het Raadhuis de eerste Limburgse Zwaluwentil op een stalen mast van vier meter hoog geplaatst. Of de gratis groepsaccommodatie bij de vogels echt geliefd is? We constateren geen vliegbewegingen rond de til. Terwijl ons waterrijk land toch favoriet is bij broedende zwaluwen. Met de ontelbare vele muggen en andere vliegende insecten is er voedsel in overvloed. 

We steken de Rijksweg over en lopen naar het oude kerkhof. Voor de oorlog lag de dorpskern bij de Maas. Daar stond ook de kerk, ontworpen door Caspar Franssen. Vanaf november 1944 kwam het gebedshuis in de vuurlinie te liggen en werd  verwoest. De nieuwe parochiekerk werd in 1950 op een andere locatie gebouwd. Het oude kerkhof is niet geruimd.  Het is een heerlijke stilteplek waar hortensia’s prachtig bloeien. Het onderhoud is in handen van vrijwilligers. 

Een van hen is Piet Cox, die met grote regelmaat de strijd aanbindt met het altijd oprukkend onkruid. De tuinder met pensioen heeft de kunde van het schoffelen tot ware kunst verheven.

Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl

Van nul tot nu van woensdag 12 juni 2024 - Opa woonde nog binnen de stadsmuren (4)

- door Albert Lamberts -

Bestuur der Registratie en Domeinen. Ontmanteling der Vesting Venlo. Openbare aanbesteding.

De ontvangere der Registratie en Domeinen te Venlo, zal op Dinsdag den 9den October 1877, des middags ten 12 ure in het koffiehuis “de Fontein”, van de kinderen Bours aldaar, in het openbaar en onder voorbehoud van hoogere goedkeuring AANBESTEDEN het maken van een gemetseld riool onder den weg in het verlengde der Lomstraat enz. enz.

De Roermondsepoort had al plaats moeten maken voor een viaduct voor de spoorlijn (collectie Albert Lamberts)

Door middel van opvallende, publieke kennisgevingen werden geïnteresseerden opgeroepen in te schrijven op werkzaamheden als gevolg van de ontmanteling van de Vesting Venlo. De aanpak van deze zo nodige werkzaamheden om de stad lucht, licht en ruimte te verschaffen verliep nogal traag, ook al omdat het stadsbestuur zich niet al te daadkrachtig toonde. Toen bovengenoemd affiche werd verspreid was het meer dan tien jaar geleden dat Venlo feest had kunnen vieren, omdat zijn vestingstatus was opgeheven, zodat de noodzakelijke uitbreiding van de stad ter hand genomen kon worden.

Het affiche vermeldde verder: … het doen van de hiervoor benoodigde ontgraving en aanvulling en het opbreken en herleggen der keibestrating op een deel van genoemden weg.

N.B. De te verwerken hoeveelheden bedragen onder anderen ongeveer…  en dan volgt een opsomming van metselwerk en hoeveelheid nieuwe steenen, 1750 kubieke meter grondwerk en 600 vierkante meter bestrating opbreken en herleggen. Verder werden de ‘spelregels’ tot in detail vermeld.

Op maandag 8 October 1877 konden gegadigden nog enkele aanwijzingen tegemoet zien.

 

Enkele jaren eerder was er in Sociëteitslokaal Amicitia van de weduwe Tielens aan de Markt in Venlo een openbare veiling van percelen gelegen net buiten de voormalige vestinggrenzen. Leonardus Beijerinck, ontvanger der Registratie en Domeinen, bood namens de Nederlandse staat de grond aan, die vrij zou komen na de toen nog niet voltooide ontmanteling van de vestingwerken. Uiteraard meldden zich in Amicitia welgestelde Venlonaren zoals Eduard Receveur, Antoon Receveur, Willem Berger, Julius Thijwissen, Antoon Verzijl, Theodoor Goossens en Eugène Haffmans. Veilingmeester was notaris Jacob Canoij, die 26 kavels in de aanbieding had.

De kopers – de kavels vonden gretig aftrek en de prijs overschreed vrijwel steeds de inzet – moesten zich aan tal van regels conformeren als zij hun pas verworven perceel gingen bebouwen. De gemeente Venlo had bij diverse voormalige vestingsteden zoals Delft, Deventer, Utrecht, Breda en Maastricht haar licht opgestoken welke regels, voorwaarden en aanbevelingen zij hanteerden ten aanzien van nieuwe bebouwing.

Zo schreef het Venlose college een brief naar de collega’s in Utrecht: … zoude het ons bijzonder aangenaam wezen een exemplaar van de door Uwe gemeente vastgestelde verordening op het bouwen  enz. te mogen ontvangen. Ons vleiende dat UEdelAchtbaren niet ongenegen zullen zijn aan dit verzoek te voldoen…

Verzekering onzer bereidwilligheid tot wederdienst…

Volgende keer: Plicht jegens voorgeslacht (slot)

Reageren? Stuur Albert Lamberts een e-mail: albertlambers@home.nl.

De Halte XXL van woensdag 12 juni 20 24 - De kapel van Geloë

- door Sef Derkx -

Belfeld is het expeditiedoel deze week. Van noord tot zuid, van het kapelletje van Geloë tot aan de Patersweg. De eerste halte is het industrieterrein Geloërveld. Met behulp van de routeplanner op de telefoon wandelen we naar het bekende kapelletje van Onze Lieve Vrouw.

Zijgevel van de Kapel van Geloë  (foto MeerWolff) 

De Mariadevotie bloeide op in de zeventiende eeuw. West-Europa was verscheurd door twisten tussen katholieken en protestanten. In de strijd tegen de reformatie werd  Maria naar voren geschoven door Rome. Met succes, getuige de vele kapellen voor haar uit deze eeuw zoals die in de buurtschap Geloë.

In de jaren zestig van de negentiende eeuw werd de spoorlijn Venlo-Roermond aangelegd. De oorspronkelijke kapel van Geloë moest ervoor wijken. Belfeld verwachtte dat de overheid een nieuwe kapel zou bekostigen. Het bleek ijdele hoop. Maar in Geloë zouden opmerkelijke verschijnselen waargenomen zijn. Machinisten die ’s avonds de plek passeerden, zagen een merkwaardig licht. Soms zo fel, dat ze de trein tot stilstand moesten brengen. Een teken vanuit de hemel? Hoe het ook zij, als in 1868 de nieuwe kapel wordt ingewijd, is het afgelopen met het mysterieuze lichtverschijnsel.

Het gepolychromeerde eikenhouten Mariabeeld uit de eerste helft van de 17e eeuw is 92 cm hoog. Maria is staande uitgebeeld en houdt op haar linkerarm een bijna geheel naakt Christuskind en in haar rechterhand een goudkleurige scepter. Aan haar rechterarm hangt een rozenkrans. Haar kleed is blauw met een rood bovenstuk en haar mantel lichtblauw. Het Christuskind heeft alleen een wit lendendoekje om en draagt in het linkerhandje een wereldbol. Maria en het Christuskind dragen ieder een goudkleurige kroon. Het beeld staat voor een in 1980 gemaakte ovale houten mandorla.

Kapel van Geloë tussen 1868 en 1938 (uit: Geschiedenis van de St. Urbanusparochie te Belfeld)

We maken een sprong in de tijd naar 1938. De kapel valt onder de slopershamer om plaats te maken voor een grotere.

Kapel van Geloë tussen 1938 en 1943 (collectie Math. Aerts)

Deze inmiddels alweer derde kapel stond er tot in de Tweede Wereldoorlog. In de nacht van 8 op 9 april 1943 is de lucht gevuld met het geronk van geallieerde bommenwerpers, op weg naar Duitse steden. Zoeklichten van de bezetter tasten de hemel af en vangen een geallieerd toestel in de lichtbundels. Het is een gemakkelijk doelwit voor de Duitse jachtvliegtuigen. Een van de bommenwerpers vat vlam. Bemanningsleden redden zich met parachutes, maar het vliegtuig verliest een zware bom die neerkomt bij het kapelletje van Geloë. Met verwoestende gevolgen. Er is een verslag van J. Geurts die op de onheilsplek poolshoogte neemt: ‘Het kapelletje was van de aardbodem weggevaagd. Alles weg? Nee, toch niet helemaal! Ik praatte daar met mensen en hoorde dat het beeld totaal ongeschonden op of tussen het puin was teruggevonden.’ Het zal ongetwijfeld wederom als een wonder zijn gezien én een aansporing om de huidige kapel te bouwen, die in 1946 werd gezegend. 

Voor een eucharistieviering in het kader van een internationaal carnavalstreffen op 25 november 1979, componeerden Dré Geraeds en Piet van Bree uit Belfeld een lied over de kapel in Geloo. Het werd gezongen door de Malmaaszengers uit Belfeld en in 1980 op grammofoonplaat uitgebracht (collectie Sef Derkx)

Wonderen in Geloë? Wie zal het zeggen of tegenspreken? Maar een wondertje is het in ieder geval dat mensen al zo lang deze kapel koesteren, er troost en bemoediging vinden. Ook als wij er zijn branden er kaarsen en staan er verse bloemen. Geloë is een plek voor de eeuwigheid.

Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl.

De Halte XXL van woensdag 5 juni 2024 - De Geriffermeerde Plaats, een aanvulling van Piet Braem

Van Piet Braem kregen we nog een interessante aanvulling op de blog van woensdag. Die ging over het schilderijtje van de Geriffermeerde Plaats. Met nummertjes verwijst hij tussen het kunstwerkje en en detail van een vooroorlogse luchtfoto van de Venlose binnenstad. 

 

De beeld-researcher schrijft:

'Sef ik heb nog eens gezocht voor een betere foto, maar alleen een luchtfoto gevonden . De Gasthuisstraat is rechts.  De nummers die corresponderen zijn:

1.  het kleine pand

2. de schouw

3. het dak van het grote gebouw

4. de spitse gevel

5. de koepel van de toren van het stadhuis.'

Piet, grote dank voor dit historische recherchewerk.