De Halte XXL van woensdag 25 september 2024 - Frietje a la Genuue

- door Sef Derkx - 

Venlo heeft een bijzondere gefrituurde geschiedenis. Op basis van historisch onderzoek durven we de stad zelfs Frituur Wereldstad te noemen. De onderbouwing hiervoor? Wie de databank Delpher van de Koninklijke Bibliotheek doorploegt met als zoekopdracht patates frites, komt als oudste vermelding in een Nederlandse krant het restaurant Beel in Venlo tegen. 

Het lag aan de Parade, op de plek waar in de jaren zestig Trocadero gevestigd is geweest. Weer later liet Chez Philippe hier Venlo kennis maken met de echte Franse keuken. Op die locatie zat in 1882 restaurant Beel. Voor zestig cent werd er een biefstuk met patates frites geserveerd. Vergezeld van een mooi glas Münchener bier om het genuttigde weg te spoelen. Voor zestig cent dus, omgerekend nog geen dertig eurocent. 

Vanaf 1890 stond op de Venlose kermis het etablissement van Henri Opsomer. De Vlaamse exploitant adverteerde om zijn wafels en beignets aan te prijzen, maar eveneens zijn pommes de terre frites. De heerlijkheden werden op verzoek ook thuis bezorgd. Thuisbezorgers waren er vroeger dus ook al.

We maken een reuzensprong in de tijd en landen in 1959. Het jaar waarin voor het eerst werd genoten van het fameuze frietei in automatiek Piccadilly van de familie Schreurs. Voor wie het nog niet weet, de frikandel speciaal is naar verluidt ook een Venlose creatie. Ontwikkeld door Harry Thissen van frituur De Prins. We komen zeker terug op de Venlose oorsprong van de frikandel speciaal.

Onze expeditie staat echter dit maal in het teken van een andere iconische snack: het frietje a la Genuue. Genooi dus, tegenwoordig spreekt men liever over Venlo Noord. Helaas, want het toponiem Genooi is al eeuwenoud. Maar goed, dat is een andere discussie. Het gerecht vernoemd naar de wijk is er een voor doorgewinterde fastfood afficionado. Een maag- en darmstelsel met een teflonlaag komt zeer van pas bij het nuttigen ervan. Een frietje a la Genuue is namelijk een frikandel met zuurvlees en daar weer bovenop een friet met mayonaise en curry. Er zijn liefhebbers die je er ’s nachts wakker voor mag maken.  

We nemen de bus naar de halte Karbindersstraat. Op een steenworp afstand van de geboortegrond van deze zwaar op de maag liggende maaltijd. De copieuze snack zou namelijk voor het eerst over de toonbank zijn gegaan bij de frietkraam van Manny. Die lag in dagen van weleer op de hoek van Veldenseweg en Adelborstenstraat. Vaag staat ons de ruime kiosk van de Fritesspecialist bij. De eetgelegenheid is al tijden geleden afgebroken (wordt vervolgd). 

Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl. 

 

De Halte XXL van woensdag 18 september 2024 - Een bijzondere kelder op een onverwachte plek

 - door Sef Derkx -

Wonderlijk. Je denkt Venlo te kennen, maar ineens sta je toch verbaasd te kijken bij wat zich voor je ontvouwt. We waren in het Toon Hermans Huis in het voormalige dominicanenklooster aan de Nieuwstraat. 

Het gebouw biedt ook onderdak aan het Hospice Mariaweide. 'De omgeving van de mens is de medemens,' schreef dichter Jules Deelder. Een wijsheid even simpel als raak. Op deze locatie wordt bekommernis om de zieke medemens in praktijk gebracht.

In een bouwhistorisch rapport over het klooster lazen we interessante zaken. Reden om te vragen of we in het hospice mochten kijken. We kregen toestemming en daalden af naar de kelder. Daar openden we verschillende deuren. Steeds kwamen we in overduidelijke naoorlogse kelders van beton. Tot weer een deur opging en we ons in een film waanden. Stomverbaasd stapten we een grote gewelfde kelder binnen, uit de zeventiende of achttiende eeuw. 

Het was een overrompelende ervaring. De langgerekte kelder met voorportaal zat onder een van de vleugels van het eerste klooster dat hier heeft gestaan. Het pand werd tot aan het maaiveld afgebroken, de kelders bleven behouden. Vijfenzestig jaar geleden, bij het bouwen van het dominicanenklooster, is ervoor gekozen de historische kelders op te nemen in het nieuwe complex.     

Lang geleden bezochten we in het klooster dominicaan Hubert Gulikx. We zaten in de ontvangsthal. Een eikenhouten deur met in zwarte letters het woord SLOT markeerde de overgang naar het deel van het gebouw, dat alleen toegankelijk was voor de kloosterlingen. Om de deur heen was een kleurrijk mozaïek. 

Bij de verbouwing zijn beide interieurelementen bewaard gebleven. Het mozaïek is rond 1960 vervaardigd door Sylvia Nicolas. Ze hakte baksteen en natuursteen van diverse kleuren tot verschillende vormen en groottes. Vervolgens drukte ze die in de specie. Ze signeerde het kunstwerk in dezelfde techniek. Het mozaïek is een beeldverhaal in vijf voorstellingen. Het zijn scènes uit het leven van de middeleeuwse bedelmonnik Dominicus, stichter van de orde van de dominicanen. Het verhaal loopt van links onder met de klok mee naar rechts beneden. 

Voor het hospice is de voorstelling waarop Dominicus de heilige Franciscus omhelst symbolisch van grote waarde. Er spreekt genegenheid uit. Een gevoel, dat de medewerkers van het hospice willen overdragen naar mensen die hier verblijven in hun laatste levensfase. Dit deel van het mozaïek is gefotografeerd en vergroot afgedrukt op een canvas, dat recht tegenover de ingang hangt.  

Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl.   

Van nul tot nu van woensdag 11 september 2024 - Schilderijen uit en over Venlo

- door Albert Lamberts - 

Binnenkort opent in Museum Van Bommel - Van Dam een tentoonstelling van werken van de uit Venlo afkomstige schilder Evert Thielen. Enkele jaren geleden exposeerde hij in het Limburgs Museum. Zijn prachtige oeuvre trok maar liefst tienduizenden bezoekers van heinde en verre.

Je zou het misschien niet zo direct zeggen, maar Venlo heeft toch wel wat met schilderkunst. Thielen is een eigentijdse exponent, maar van langer terug was er bijvoorbeeld de tekenaar Eugène Winters, die net als Thielen werkte in België; Thielen in Brugge, Winters in Antwerpen. En dan hebben we nog Gerard Jungen, die in Venlo woonde en werkte; toch ook geen kleine jongen als het aankomt op vaardigheden met verf en kwast. Van hem hangt bijvoorbeeld in de Sint-Martinusbasiliek in Venlo de Kruiswegstatie; het lijdensverhaal van Jezus. En nog een beroemde Venlonaar: Jan van Cleef. Deze van Cleef schilderde voornamelijk in het rijke Vlaanderen. In de kathedraal in Gent is Van Cleef vertegenwoordigd. Pal tegenover het wereldberoemde Lam Gods van Jan van Eyk hangt een groot staand schilderij: Het laatste avondmaal. Onder aan de lijst staat: Jean de Cleef, Venlo. Ook in Venlo zijn doeken te bewonderen van deze grote schilder, die in Vlaanderen en zeker in Gent vaak in één adem wordt genoemd met De Crayer (zijn leermeeester) en zelfs de grote Rubens. In de Martinusbasiliek hangen twee werken van hem. Van Cleef overleed in Gent in 1716.

Het Laatste Avondmaal door Jean van Cleef uit Venlo in de kathedraal in Gent (foto van Lieke Lamberts)

De Goltzius’en, Hubert en Hendrick zijn in dit verband misschien niet op hun plaats. Ja, zij etsten, zij waren drukker en numismaat, maar met name Hendrick mag toch enige aanspraak maken op het predikaat schilder. Zelfs hangt er een werk van hem uit 1603, Slapende Danaë wordt voorbereid om Jupiter te ontvangen, in het J. Paul Getty Museum of Art in Los Angeles. Kom je toch ook niet zo maar terecht. In het stadhuis van Venlo hangt een werk van die andere Goltzius, Hubert, en dat is Het Laatste Oordeel. Hubert Goltzius schilderde dit in opdracht van het gemeentebestuur in 1557.

En dan wat heel anders: Venlo als thema van schilderwerk. De prachtige, maar helaas gesloopte stadspoorten zijn veelvuldig getekend. Venlonaren als Nolens en Puteanus lieten zich op doek vereeuwigen en dat gold natuurlijk voor heel veel meer mensen. Ook onze grootouders van vaderskant werden op doek vastgelegd. Dat was eigenlijk niet zo heel bijzonder.

Wat wel bijzonder is? Een schilderij van de belegering van Venlo door Margaretha van Oostenrijk in 1511. Deze Margaretha, op pad gestuurd door haar machtige Habsburgse relaties, trachtte het hertogdom Gelder gewapenderhand in te nemen voor Maximiliaan I. In het kader van die veldtocht belegerden haar troepen Venlo vier maanden lang, maar mede door heldhaftig ingrijpen van mevrouw Geertruida Bolwater (Tru dus), die dapper met de Venlose verdedigers meevocht, moest Margarethe het beleg opbreken. Zij liet deze gebeurtenis speciaal vastleggen op een schilderij, dat een plaats kreeg in haar bibliotheek in Mechelen. Later bevond het werk zich in een opslagruimte van de residentie.

Reageren? Stuur Albert Lamberts een e-mail: albertlamberts@home.nl.

De Halte XXL van woensdag 11 september 2024 - Kroonjuweel van de wederopbouw

- door Sef Derkx -

Een olifantenpaadje in de middenberm van de Koninginnesingel bood een halve eeuw geleden de mogelijkheid om linea recta over te steken van de bushalte richting binnenstad. In de vorige aflevering van De Halte werd het zijdelings vermeld. We kregen er een reactie op van een lezer, die alle olifantenpaadjes in Venlo inventariseert en voor zover mogelijk fotografeert. Anno nu is het voor lijf en leden aan te raden gebruik te maken van het zebrapad bij de rotonde Roermondse Poort. In het voormalig klooster van de dominicanen zijn het hospice Mariaweijde gevestigd, het Toon Hermans Huis en enkele appartementen.

Kaart uit legger van goederen van klooster Mariaweijde, 1684 (collectie Historisch Centrum Limburg, Maastricht)

Op deze plek stond tot 1798 het klooster van de augustinessen. Het had de wijdlopige naam klooster van Onze Lieve Vrouw, de heilige Ursula en de 10.000 Maagden. Het befaamde Ursulastraatje herinnert er nog aan. Venlo werd een Franse stad en in 1796 hief de overheid alle kloosters op, die niet voor ziekenverpleging of onderwijs in gebruik waren. 

Kleding zusters augustinessen, 1796  (bron Wikipedia)

De augustinessen mochten in hun klooster blijven, want zij gaven onderwijs. Wel werden ze verplicht voortaan burgerkleding te dragen. Enkele maanden later kon worden gerapporteerd, dat bijna alle religieuzen hun kloosterkleed hadden afgelegd. Naarmate de tijd verstreek, werden de maatregelen tegen godsdienst strenger. Op 17 maart 1798 volgde ontruiming van het klooster van de augustinessen. De kloosterkapel - die we nu kennen als Domani - werd opslagruimte. Om het archief van de Venlose augustinessen en hun klooster te raadplegen, moeten we naar het Regionaal Historisch Centrum Limburg. Dat is in Maastricht gevestigd, helaas. Er zal een verklaring voor kunnen worden gegeven, maar toch. Het is het archief van de augustinessen in het Venlose klooster. 

Mogen we een parallel trekken? Topobjecten uit Europese musea worden teruggegeven aan musea uit het land waar deze voorwerpen oorspronkelijk vandaan komen. Er wordt in deze context gesproken over roofkunst. Er loopt bijvoorbeeld een onderzoek om te kijken of en hoe vijf bewerkte schedels uit de collectie van het Missiemuseum in Steyl teruggebracht kunnen worden naar Nieuw-Guinea. Venlo is de oorspronkelijk stad stad waar het kloosterarchief is gevormd. In de gemeente staat een uitstekend geoutilleerd archief. Dus... 

Gelegenheidsgedicht ter gelegenheid van het vijftigjarige kloosterjubileum van Maria Theresia Schenck van Nydeggen, priorin van het Klooster Mariaweijde, door Johan Korsten te Venlo, 18e eeuw, gedrukt (collectie Historisch Centrum Limburg, Maastricht)

Na de Tweede Wereldoorlog werd op initiatief van de dominicanen eerst de kapel gerestaureerd. Het kreeg in de volksmond de naam Paterskerk. 

De Dominicanenkerk tijdens de restauratie, jaren vijftig (collectie Gemeentearchief Venlo)

Wat nog overeind stond van het klooster van de augustinessen was te zeer vervallen en werd daarom afgebroken. Kelders en fundamenten bleven echter in de grond en op een deel ervan verrees in 1959 het nieuwe dominicanenklooster. Het plaatselijke architectenbureau Kimmel en Van Hest had de opdracht gekregen het ontwerp hiervoor te maken. Het was een ruim bemeten gebouw met onder meer brede pandgangen, een binnentuin en atrium. 

Het alleen voor kloosterlingen toegankelijk deel beschikte over een bibliotheek, eetzaal en conversatiezaal. Op de bovenverdieping waren de vertrekken van de paters en broeders. In de grote aula aan de Nieuwstraat vind je heden ten dage het Toon Hermans Huis. Het klooster is zonder twijfel een kroonjuweel van de wederopbouwarchitectuur in Venlo.

Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl.     

De Halte XXL van woensdag 4 september 2024 - Toon Hermans Huis Noord-Limburg

- door Sef Derkx -

 We werden verwacht bij het Toon Hermans Huis Noord-Limburg. De organisatie voor mensen met kanker, hun naasten en nabestaanden is gevestigd in het voormalige dominicanenklooster Mariaweijde aan de Nieuwstraat. Het Toon Hermans Huis draait op toegewijde vrijwilligers. Interessant dus om op bezoek te gaan. We waren op Steyl geweest. Lijn 66 van Arriva bracht ons naar halte Koninginnesingel. Lang geleden stak je meteen de Koninginnesingel over. Via een olifantenpaadje in de middenberm. Dit is nu geen optie meer. Te veel auto’s met vaak chauffeurs die denken op het circuit van Zandvoort te zijn. Het zebrapad bij de rotonde is de enige veilige manier om aan de overkant komen.

Het interieur van het Toon Hermans Huis heeft een tijd geleden een metamorfose ondergaan. Met dank aan een trits sponsoren. Vooral de ruimte waar yoga wordt gegeven, is bijzonder. Het zaaltje ademt de sfeer van een zenklooster in Japan. Niet dat we ooit in Japan waren, maar dit idee krijg je wanneer je er binnen bent. Diffuus licht, geruisloze schuifdeuren en een strak lijnenspel door de toepassing van houten latten van dezelfde breedtes. Het oogstrelende ontwerp is van Koen Dortmans. De drukte van de binnenstad valt terstond van je af. Echt een verademing.

Het Toon Hermans Huis zit deels in de kapittelzaal van het klooster. Buiten vertelt een gevelsteen uiterst beknopt de bijzondere geschiedenis van deze plek in hartje Venlo. Helaas, helaas… de tekst is in het Latijn. 

In vertaling staat er: ‘Opgericht uit vroomheid van de zusters (1416), verlaten door de furie van goddelozen (1798) is dit eerbiedwaardige klooster weer tot leven gebracht met hulp van de predikheren (1960)’. Met predikheren worden de dominicanen bedoeld. Met hen beginnen we. 

Tot 1944 huisden de dominicanen in het klooster Trans Cedron aan de Kleine Beekstraat. Bij een van de bombardementen van de geallieerden op de Maasbruggen kreeg het klooster een voltreffer. Op slag was het een ruïne. Na de Tweede Wereldoorlog vonden de kloosterlingen onderdak in een vleugel van de Groote Sociëteit Mariaweijde. Een nieuw klooster voor de populaire paters van de Baek was een wens die breed gedragen werd. De orde kocht het terrein van Mariaweijde. Het architectenbureau van Jos van Hest en Leo Kimmel ging aan de slag. In de puinstad Venlo verrees vanaf 1959 een van de mooiste wederopbouwmonumenten. 

Deken Strijkers zegende de gevelsteen in april 1960, de kapittelzaal werd in oktober van dat jaar in gebruik genomen (wordt vervolgd).   

Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl.