Van nul tot nu van woensdag 13 juli 2022 - Slechts kleine stukjes muur bleven staan (1)

- door Albert Lamberts - 

Bedekte weg, bastion, bolwerk, contre-garde, contrescarp, courtine, fause braie, flank, glacis, halvemaan, hoornwerk, keel, lunet, ravelijn, redoute, tenaille, vestinggracht, voormuur. Zo zijn er nog meer typische woorden, die betrekking hebben op een vesting, zoals Venlo dat was vanaf pakweg half veertiende eeuw tot 1867. Want toen…

Louis Lanters zaliger maakte deze fraaie opname van de vroegere stadsmuur aan de Maas. Het Romerhuis steekt er nog juist bovenuit (collectie Albert Lamberts)

Wij, Willem III, bij de gratie Gods koning der Nederlanden, prins van Oranje-Nassau, groot-hertog van Luxemburg, enz. hebben besloten en besluiten dat de vestingen Bergen op Zoom, Vlissingen, Maastricht en Venlo geen vestingwerken meer zullen zijn, enz. ’s Gravenhage, 29 mei 1867. De koning, getooid met de veelzeggende bijnaam Gorilla, en over-, overgrootvader van onze huidige koning Willem-Alexander, had al bij Koninlijk Besluit van 16 januari in 1867 bepaald dat onder andere de vestingen Venlo, Maastricht, (enz.) voortaan voor hun geheel tot geene klasse zullen behooren. Einde vestingstad dus.

Wel, dat van die geen waarde had de koning goed gezien, al had deze conclusie door elke militair getrokken kunnen worden. Immers, het oorlogstuig had sinds de tijd dat Venlo in 1343 stadsrechten kreeg en zich vanaf die tijd tot vestingstad ontwikkelde, nogal wat modernisering ondergaan, waartegen de ouderwetse stadsomwalling weinig tot geen soelaas meer bood.

Het besluit van de koning werd in het Venlose stadhuis met gejuich ontvangen. Stadsarchivaris wijlen Wim Hendrikx schreef: Het besluit van Willem III van 29 mei 1867, inhoudende de opheffing van de vesting Venlo, werd door de Venlonaren met vreugde begroet. Bevrijd van het keurslijf van dikke muren, diepe grachten en hoge wallen, kon de Valuasstad zich weldra voorspoedig ontwikkelen.

De stad was binnen haar muren overvol geraakt. Nu nog getuigen smalle straatjes en steegjes, zoals bijvoorbeeld Keizerstraat, Ursulastraat, Vildersgats en De Miste van de opeen gepakte bebouwing. Geen wonder dus, dat met grote voortvarendheid en ongekende ijver de omwalling werd gesloopt, waarbij helaas de drie nog bestaande fraaie stadspoorten niet werden ontzien.  Poort nummer vier, de Roermondse poort, had al enkele jaren eerder, in 1862 – 1863, moeten wijken voor de bouw van een viaduct ten behoeve van de spoorlijn Venlo – Helmond. De fraaie poortgebouwen kennen we nu nog slechts van enkele foto’s en tekeningen. Van de stadsmuur resten heden ten dage nog slechts twee kleine stukjes. Een stuk is pakweg zo’n 65 meter en staat in de tuin van het vroegere dominicanenklooster Mariaweide. Het andere, kleinere deel staat aan de Maas en is ingekapseld in nieuwe bebouwing. Bij de werkzaamheden aan de Maasboulevard, vanaf 2002 tot en met 2004, werden nog de overblijfselen van de imponerende, oude stadsmuur zichtbaar.

Tekening van de Maaspoort (collectie Albert Lamberts)

Terug naar eind mei 1867. De vroede vaderen van Venlo verwelkomden het einde van de vestingstatus van Venlo. De stad had van die status geprofiteerd, maar er ook onder geleden. Zoals al eerder op deze plek geschreven was Venlo in de Tachtigjarige Oorlog (1568 – 1648) vaker het doelwit van de strijdende partijen. Al eerder, in 1511 had Margaretha van Oostenrijk de stad vergeefs belegerd (de strijd van onder andere Truuj Bolwater) en bijvoorbeeld ook de Fransen hadden hun begerig oog eind achttiende eeuw op de stad laten vallen. Het laatste wapenfeit van Venlo als vestingstad werd geschreven in 1830 toen de Belgen zich losmaakten van het Koninkrijk der Nederlanden. In de negenjarige patstelling tussen Willem I en de opstandige Belgen, kende Venlo een Belgisch bewind. En nadeel, zoals hierboven al aangehaald, was natuurlijk ook de zeer beperkte ruimte binnen de stadsmuren, waar niet alleen werd gewoond, maar waar ook vele neringdoenden hun bedrijfje hadden. De groeiende stadsbevolking verergerde de leef- en woonkwaliteit. Van riolering, noch van waterleiding was enige sprake. Tel uit je winst. Veilig drinken bestond uit bier; zelfs de kinderen in het weeshuis kregen bier te drinken, omdat het water niet betrouwbaar was.

Reageren? Stuur Albert Lamberts een e-mail: albertlamberts@home.nl.