- door Sef Derkx -
Tabaksdoos, zilver, vervaardigd door de Venlose zilversmid Leo Timmermans in 1816 (collectie Limburgs Museum)
Roken
is ongezond, dat staat vast. Het is dom om eraan te beginnen, want stoppen is voor
veel rokers moeilijk. Vijftig jaar geleden staken bijna alle jongens en meisjes
van veertien of vijftien voor het eerst een sigaret op. Bijna niemand die er
tegen waarschuwde. Sterker nog. Er waren reclames waarin tabak werd aangeprezen
als een soort medicijn om oud te worden: ‘Met een Northstate sigaret word je wel
honderd jaar’. Zelfs sportmensen rookten. De beste Nederlandse voetballer ooit,
Johan Cruyff, pafte een pakje sigaretten per dag. Tot hij een hartaanval kreeg.
Over
roken gesproken. De Venlose stadsdokter Johan Hammelrath kreeg deze tabaksdoos in
1816 cadeau van een patiënt. De gever was Frederik Kreijsig, een soldaat die
tijdens de Slag bij Waterloo in 1815 een kogel in zijn linkerarm had gekregen.
Negen maal was geprobeerd het oorlogssouvenirtje te verwijderen. Zonder succes.
In die tijd werd je niet verdoofd voor een operatie. Je moest letterlijk op een
houtje bijten.
Dik
een jaar heeft Frederik rondgelopen met pijn. Wat zeg ik, rondgelopen met
vreselijke pijn. Toen meldde hij zich bij Johan Hammelrath. De Venlose dokter
bleek de reddende engel. Hem lukte het de kogel eruit te peuteren. Frederik
Kreijsig was zó blij, dat hij naar zilversmid Leo Timmermans ging, die een winkel
had aan de Vleesstraat. Hij koos een mooie tabaksdoos uit en liet aan de
binnenkant van het deksel het relaas graveren van de geslaagde operatie:
Gehuldigd door mij
F.L. Kreijsig. Aan den Heeren J.
Hammelrath, Stads Chirurgijn en
vroedmeester. Wegens bewerkte uitneming Van een
Kogel uit mijn linker Elleboogsgewricht
bekomen in den Slag Van Waterloo den 18.
Junij 1815.
Naar Dien tevoren 9.
Vruchteloze operatien Door onderscheide
geleerden Zijn gedaan
Venloo, den 1.
November 1816
Zilversmid
Timmermans voorzag de tabaksdoos van zijn merkteken. Kreijsing zal het cadeau
mooi hebben laten inpakken, voordat hij het aan de dokter gaf. De kleinkinderen
van Hammelrath hebben het cadeau van hun opa verkocht en na een omzwerving kwam
de tabaksdoos via een handelaar terug in Venlo.
In
een tabaksdoos als die van onze dokter werden geen sigaretten bewaard, maar
pijptabak. Er zijn veel schilderijen, waarop je mensen ziet die pijpen van wit
aardewerk roken. Zo’n pijpen werden ook in Venlo gemaakt. Geschiedenisleraar Jeroen
Maas was als kind buiten aan het spelen. Bij het graven van een hol ontdekte
hij een pijpenkop van wit aardewerk. Thuis maakte hij die schoon onder de
kraan. Tot zijn grote verbazing werd het Venlose stadswapen zichtbaar. Bij het
Keizerstraatje was in de negentiende eeuw een fabriek van de familie Lenssen,
waar onder meer tabakspijpen van aardewerk werden gemaakt.
Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten