Van nul tot nu van woensdag 8 mei 2024 - Opa woonde binnen stadsmuren

 - door Albert Lamberts -

Hem vragen gaat niet meer, maar ik zou best wel hebben willen weten hoe het leven in de ommuurde stad Venlo was. Mijn opa van vaderszijde heeft die muren nog bewust meegemaakt. Hij werd geboren op 8 juli 1861 (!). Is hij nog op de muur geklommen? Schaatste hij misschien in winterdag op de bevroren grachten rond de stad? Hij heeft de ontmanteling van de vestingwerken beleefd. Opa was al lang dood toen ik werd geboren, maar ik zou zijn verhaal graag hebben gehoord.

In de voormalige stadsmuur waren eens vier fraaie stadspoorten opgenomen. Die zijn weg. Momenteel wordt een van de twee restanten van de vroegere stadsmuur, het deel in de tuin van het vroegere klooster Mariaweide, gerestaureerd. Gelukkig maar, dat er nog iets van dit imposante bouwwerk geconserveerd wordt en zo bewaard blijft voor volgende generaties. Maakt toch wezenlijk onderdeel uit van de geschiedenis van Venlo. 

De voormalige Maaspoort, getekend door de Venlose kunstenaar Eugène Winters (collectie Albert Lamberts)

In veel andere voormalige vestingsteden zijn nog vaak zeer fraaie stadspoorten gespaard en vormen op de dag van vandaag ware bezienswaardigheden. De stadsmuur van Venlo telde vier prachtige stadspoorten, die toegang gaven tot de stad of vanuit de stad tot de uitvalswegen in alle vier windrichtingen. Slechts hun namen zijn behouden: Maaspoort (theater sinds 1984), Keulse Poort, Gelderse Poort, Roermondse (of Tegelse) Poort.

De muur - het oudste deel – dateerde uit de 14^e eeuw. Binnen de muren was aanvankelijk voldoende ruimte voor de Venlonaren, maar allengs ging de muur toch als een beknelling voelen, want behalve een toenemend aantal inwoners, hadden die ook veelal hun bedrijfje binnen de muren en daarenboven was een significant deel van de beschikbare grond binnen de muur eigendom van de katholieke kerk.  

Afgelopen jaar werd het eeuwenoude restant van de stadsmuur geïnspecteerd door bouwhistoricus Hundertmark en dat heeft nu in een daadwerkelijke restauratie geresulteerd. Wellicht het meest opvallende van deze ingreep – natuurlijk lang niet de eerste - is dat de schietgaten weer open worden gemaakt. Een gespecialiseerd bedrijf uit Lomm heeft deze klus op zich genomen. Over enkele weken zit het karwei er op.

Terug naar die beknellende muur. Toen koning Willem III in 1867 bepaalde dat de vesting van nul en generlei waarde meer was ging in de Venlose gemeenteraad de vlag uit: de stad kon weer uitbreiden. Letterlijk luidde het besluit: Wij, Willem III, bij de gratie Gods koning der Nederlanden, prins van Oranje-Nassau, groot-hertog van Luxemburg, enz. … hebben besloten en besluiten dat de vestingen Bergen op Zoom, Vlissingen, Maastricht en Venlo geen vestingwerken meer zullen zijn, enz. ’s Gravenhage, 29 mei 1867. Was getekend: Willem.

Het koninklijk besluit werd, zoals al gememoreerd, in de gemeenteraad van Venlo met gejuich ontvangen. Na vijf eeuwen mochten eindelijk de muren en wallen worden ontmanteld; Venlo kreeg ruimte.

De namen Beerendonck, Huize Ginkel en bijvoorbeeld Bastion herinneren aan het vestingverleden.

Volgende keer: ook de poorten werden neergehaald.

Reageren? Stuur Albert Lamberts een e-mail: albertlamberts@home.nl.