August Deusser, kunstschilder en kasteelheer van Arcen

- door Sef Derkx -

Een Rijnlander aan de Maas

Noord-Limburg was in de eerste helft van de twintigste eeuw karig bedeeld met beeldend kunstenaars. Zeker als je het vergelijkt met het midden en zuiden van de provincie, waar de kunsten bloeiden. Het is echter heel opmerkelijk dat twee, in die dagen juist befaamde, kunstenaars Noord-Limburg hadden uitgezocht om er te wonen en werken. Kasteel d’Erp in Baarlo had in de persoon van Albert Neuhuys een kasteelheer die als belangrijke vertegenwoordiger geldt van de Haagse School. 

Zelfportret van August Deusser, 1911 

In Arcen woonde op het gelijknamige kasteel de Rijnlandse schilder August Deusser (1870–1942).  

Kwaliteit

August Deusser studeerde vanaf 1890 aan de kunstacademie van Düsseldorf. Dat was rond de eeuwwisseling een toonaangevend instituut met Europese uitstraling. Vanwege zijn opvallend talent nam de directeur van de academie - Peter Janssen, een bekend historieschilder - hem onder zijn persoonlijke hoede. 

August Deusser. ongedateerd, foto van Constantin Luck Düsseldorf

Als geprivilegieerd kunstenaar bezat Deusser tussen 1897 en 1902 een zelfstandig meesteratelier aan de academie. Vanaf het begin van zijn professionele loopbaan had hij een voorliefde voor landschap, natuur en vooral voor ruiters. Die laatste fascinatie gaat terug naar zijn jeugd. Als kind groeide hij op in Deutz, een voorstadje van Keulen, waar een cavaleriekazerne was gevestigd. 

Paarden, August Deusser, tussen 1917 en 1920

Minder talrijk in het totaal van Deusser’s oeuvre zijn de portretten. Ze ontstonden in de jaren 1910-1912 en zijn bijna stuk voor stuk van hoge kwaliteit. 

Turbulent

Als initiator en spil van de kunstenaarsgroep Sonderbund organiseerde Deusser in de jaren 1909-1912 baanbrekende tentoonstellingen in Keulen en Düsseldorf. 

Tentoonstelling Sonderbund in 1912

Exposities waarin werken van Cézanne, Renoir, Monet, Van Gogh, Matisse, Picasso en Signac werden samengevoegd met die van de Rijnlandse modernen onder wie Deusser zelf. In die turbulente jaren voor de Eerste Wereldoorlog was August Deusser duidelijk beïnvloed door neo-impressionisme, fauvisme en met name door Paul Cézanne die een lichtend voorbeeld voor hem was. Zijn werken ademden de geest van de beroemde Duitse kunstenaarsgroep Der blaue Reiter. 

Dom van Keulen, August Deusser, 1911

Zelfportret, August Deusser, 1912

Groen, blauw en aards bruinrode tonen bepaalden Deusser’s palet.

Kasteel Arcen

Deusser was vaak op reis. In Noordwijk leerde hij zijn Duitse vrouw, Elisabeth-Eugenie Albert kennen, door haar schilderles te geven. Zijn vrouw was dochter van een rijke industrieel die met de uitvinding van meststoffen rijk geworden was. Op het einde van de Eerste Wereldoorlog kocht het echtpaar kasteel Arcen. Met hun beide kinderen vestigden zij zich daar. Omdat hij juist tevoren was benoemd tot professor aan de academie van Düsseldorf was hij genoodzaakt te pendelen. 

Na de aankoop van kasteel Arcen wordt August Deusser tot Nederlander genaturaliseerd. Hij bouwt het afgebrande koetshuis weer op maar nu tot zijn atelier. Dat is er nog steeds met een raam op het noorden vanwege het mooie constante licht om te schilderen.

Kasteel Arcen, circa 1930

Zijn werk kwam in deze periode steeds verder los van het impressionisme. Het verloor zijn vlotte karakter, werd meer overdacht en vol van symboliek met decoratieve elementen. Tot 1931 werkte Deusser regelmatig in Arcen en omgeving. Met zijn fiets trok hij eropuit om schetsen te maken van landschappen, paarden, landbouwers en het dagelijks leven van mensen langs de Maas. De fietsende Deusser keert terug op diverse schilderijen uit die jaren, zoals op Het veerhuis bij Well aan de Maas. 

Veerhuis bij Well, August Deusser, 1924

Dit schilderij uit 1924 is het beste voorbeeld van de componerende Deusser. Veel details zijn eerst uitgewerkt in schetsen en later in het atelier nauwgezet ineengeschoven tot een verhalend werkstuk van monumentale omvang.

Galblaas

Een ernstige galziekte was er in 1924 oorzaak van dat hij zijn professoraat moest neerleggen. Na 1931 werden tekenen en schilderen onmogelijk. Deusser verbleef in zijn laatste levensjaren veel in Zwitserland, Italië, Egypte en Duitsland. In 1942 overleed hij in Konstanz. Zijn nalatenschap werd naar Zwitserland overgebracht, waar zij nog steeds in het naar hem genoemde museum in Bad-Zurzach wordt beheerd.

Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl.