- door Leon Moonen -
Het Rijksprentenkabinet van Amsterdam heeft in zijn collectie een schets van de horizon van Venlo, getekend op 23 oktober 1673. De tekenaar is de eerste om toe te geven dat het slechts een vluchtige pentekening is: "Je deseignay a la haste la veue de Venlo du haut d'une collin" (ik ontwierp haastig het uitzicht op Venlo vanaf de top van een heuvel).
Dagboek
Behalve dat de datum op de tekening staat, weten we deze ook omdat de tekenaar een dagboek bijhield, waaruit het bovenstaande citaat afkomstig is. Het werk mag dan een vluggertje zijn, de maker is daarentegen van enig gewicht. Hetgeen al valt op te maken uit de notitie in het Frans, destijds de taal van de elite. De tekenaar is niemand minder dan Constantijn Huygens jr., een telg uit het roemrijke geslacht Huygens (de huidige literaire Constantijn Huygens-prijs is naar zijn vader vernoemd). Hij verbleef in het gezelschap van een man van nog grotere importantie, namelijk stadhouder Willem III van Oranje wiens persoonlijke secretaris hij was. Bij de datum op de tekening lezen we nog de toevoeging: "Over de Maes bij Venlo". Dat was precies de reden waarom de Oranjeprins en zijn secretaris in de buurt van Venlo waren: voor de oversteek van de Maas in het kader van een militaire campagne.
Rampjaar
We spoelen een jaar terug naar 1672; het Rampjaar. Of zoals een oud schoolrijmpje het bondig samenvat: "De regering was radeloos, het volk redeloos en het land reddeloos". De jonge staat Holland, badend in voorspoed, wordt van alle kanten ongenadig aangevallen, met als belangrijkste vijand de Franse koning Lodewijk XIV, die veel bekender is onder zijn bijnaam de Zonnekoning. Op het nippertje weet Holland het vege lijf te redden door haastig grote stukken land onder water te zetten. In de oorlogsjaren die volgen, door de Fransen de "Guerre Hollande" (1672-1679) genoemd, wordt de aanval gekeerd. In de herfst van 1673 ondernemen de Hollanders vanuit hun waterlinie een veldtocht naar Bonn, een Frans bevoorradingscentrum aan de Rijn. Met het Franse verlies van dit steunpunt wordt de krijgstocht met succes bekroond. Van deze vermoedelijk eerste veldtocht met de Oranjeprins houdt Huygens jr. een journaal bij, dat begint op 29 september, de dag van zijn vertrek uit Den Haag, en eindigt op 6 december, wanneer het leger op de terugweg is. Tevens maakt hij tijdens de veldtocht tekeningen van de dorpen en steden, waarvan er 5 bewaard zijn gebleven. Waaronder dus het vluchtige schetsje van de skyline van Venlo.
Hofleven
De Fransen worden uiteindelijk uit Holland verdreven, maar het hoogtepunt van de Gouden Eeuw is voorbij. De ster van Willem III zou wel nog verder klimmen aan het Europese firmament en bereikt het zenit als hij in 1688 tot koning van Engeland wordt gekroond en hij de belangrijkste tegenstrever van de Zonnekoning wordt. Deze koninklijke machtswellusteling blijft met zijn onverzadigbare landhonger de ene na de andere krijg voeren. In 1715 zou hij, stokoud en versleten, op zijn sterfbed hebben verzucht dat hij de oorlog te zeer heeft lief gehad.
Constantijn jr. is tot nagenoeg aan zijn dood in een dagboek blijven schrijven, zodat ons van 1673 tot 1696 een inkijk in het hofleven rond Willem III wordt gegund. Inclusief amoureuze roddels, hetgeen hem op kritiek van de 19de-eeuwse historicus Robert Fruin kwam te staan, die vond dat de secretaris maar “klein en bekrompen” was en geen oog had voor de “grootheid der mannen met wie hij verkeert”. De dagboeken zijn te lezen op de digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren met de zoekterm Constantijn Huygens jr.
Op woensdag 7 augustus a.s. bezoekt historisch reisgenootschap Cliotravel plekken die herinneren aan het Rampjaar 1672, zoals de Gevangenpoort in Den Haag en de oude Hollandsche Waterlinie. Voor meer informatie, klik op: Rampjaar 1672 :: Cliotravel-nl.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten