De Halte XXL van woensdag 18 december 2024 - De gruwelijke laatste levensjaren van Erich Hirschberger uit Blerick

- door Sef Derkx - 

We waren bij de onthulling geweest in Blerick van de struikelstenen voor Joodse Holocaustslachtoffers. De belangstelling was hartverwarmend groot. Zo'n tachtig geïnteresseerden liepen mee vanuit 't Raodhoes.

Onthulling struikelstenen aan de Antoniuslaan (foto's met dank aan Renier Linders)

Maar bij een bezoek aan struikelstenen horen stilte en aandacht. Dus namen we enkele dagen later de bus naar de Burgemeester Gommansstraat. Onze eerste halte was de Van Laerstraat, de volgende de Antoniuslaan. Voor de panden met de huisnummers 49 en 51 liggen acht struikelstenen. Met evenveel afgrondelijk trieste verhalen. Dat van Erich Hirschberger raakte ons diep. Het werd verteld door Paul Alexander, een ver aangetrouwd familielid.

Gezin Hirschberger-Mayer (archief familie Mayer-Alexander/met dank aan Gerrit van der Vorst)

Erich Hirschberger, twee jaar oud (archief familie Mayer-Alexander/met dank aan Paul Alexander)

Erich Hirschberger (1922-1945) woonde in het voorjaar van 1932 met zijn ouders in Mönchengladbach. In november 1933 vertrokken Erich en zijn moeder Selma Hirschberger naar Venlo. Vader Stephan voegde zich later bij het gezin, waarna ze samen verhuisden naar de statige Sint-Antoniuslaan in Blerick, dat destijds nog deel uitmaakte van de gemeente Maasbree. 

Prentbriefkaart Sint-Antoniuslaan, jaren twintig (geplaatst in Facebookgroep Groot Venlo van Arcen tot Belfeld/met dank aan Math. Aerts)

Sint-Antoniuslaan ter hoogte van de Antoniuskerk, jaren dertig (collectie Limburgs Museum)

Sint-Antoniuslaan, waarschijnlijk jaren dertig (geplaatst in Facebookgroep Groot Venlo van Arcen tot Belfeld/met dank aan Math. Aerts)

Erich ging aanvankelijk nog naar school in Kaldenkerken. Later kwam hij op de Ambachtsschool in Venlo. Erich was een intelligente en vrolijke jongeman, volgens de familieverhalen. Eind jaren dertig werden de berichten uit Duitsland angstaanjagend. Vader Stephan Hirschberger zou tegen bezorgde Blerickenaren hebben verzucht: ‘Waar maakt u zich zorgen om als de Duitsers komen? U hebt alleen maar de kogel te vrezen, wij echter de Gestapo.’ Op de dag van de inval, 10 mei 1940, zal het gezin Hirschberger ongetwijfeld in de vroege ochtend wakker geschrokken zijn door een daverende klap: de Maasbruggen waren opgeblazen.  

Ambachtsschool, still uit documentaire 'Venloo', 1930 (geplaatst in Facebookgroep Groot Venlo van Arcen tot Belfeld/met dank aan Math. Aerts)

Kort na de inval laat een Duitse militair zich vereeuwigen bij de opgeblazen bruggen tussen Venlo en Blerick (collectie Gemeentearchief Venlo)

Erich Hirschberger met zijn fiets (archief familie Mayer-Alexander/met dank aan Paul Alexander)

We maken een sprong in de geschiedenis. Vanaf 3 mei 1942 moesten joodse Nederlanders een ster dragen. Duidelijk zichtbaar en zelf betaald. Enkele weken later moest Erich zijn nieuwe fiets inleveren, waar hij zo trots op was. Op zondag 23 augustus 1942 sloeg het noodlot toe. Het gezin kreeg de oproep zich de volgende dag te melden op het Venlose politiebureau voor transport naar Maastricht. Van daaruit werden ze overgebracht naar Kamp Westerbork. Zes dagen na hun gedwongen vertrek vanuit Blerick werden vader en moeder Hirschberger vermoord in Auschwitz. Op het transport erheen waren ze gescheiden van hun zoon Erich. 

Blechhammer was een werkkamp en vanaf april 1944 een buitenkamp van Auschwitz. Gevangenen werkten in de Oberschlesische Hydrierwerke AG fabriek, waar synthetische brandstof geproduceerd werd. In januari 1945 zaten er ruim 4.000 gevangenen. Ze werden later geëvacueerd naar Gross-Rosen, waarbij een deel van de gevangenen om het leven kwam (foto boven Frank Falla Archive/University of Cambridge, foto beneden Wikipedia)

Hij kwam in het werkkamp Blechhammer terechtkwam. De omstandigheden moeten er gruwelijk zijn geweest. Op 23 januari 1945 werd het kamp ontruimd omdat het front naderde. De gevangenen die nog konden, werden gedwongen in een dodenmars door de ijzige vrieskou naar het westen te lopen. Op 27 januari 1945 noteerde een dominee in het begrafenisboek van het dorpje Müllmen (nu Wierzch) dat hij drie bevroren mannen langs de kant van de weg had gevonden. Ze werden ter aarde besteld op de plaatselijke begraafplaats. Pas in 2004 werd duidelijk dat Erich Hirschberger een van hen was.   

Begraafplaats in Wierzch (foto's met dank aan Paul Alexander)

Tot slot. In het boek De geschiedenis van mijn nieuwsgierigheid beschrijft Paul Alexander de zoektocht naar het graf van Erich Hirschberger. De Blerickse jongen, die gruwelijke laatste levensjaren heeft gekend.

Reageren? Stuur Sef Derkx een email: floddergats@xs4all.nl.