- door Albert Lamberts -
Burgemeester Van Rijn bij zijn aftreden in 1921 (foto uit boek over H.B.J. van Rijn).
Venlo: een der gelukkigste steden van Nederland. Zo citeerde het toenmalige Dagblad voor Noord-Limburg bijna vijftig jaar geleden in levensgrote letters de toen reeds vijftig jaar eerder overleden burgemeester H.B.J. van Rijn. De uitspraak was overgenomen uit het boek H.B.J. van Rijn, Burgemeester van Venlo, Pionier der milieuhygiëne door Dr. C. van den Berg. Ik heb het betreffende boek uit 1971 er nog eens bij gepakt. Dat Venlo rond 1900 een der gelukkigste steden van Nederland vond ik nou niet direct bevestigd, maar mij trof opnieuw hoe die burgemeester Van Rijn, van huis uit apotheker, een zeer vooruitziende blik op het milieu had.
Milieu, CO2, vervuiling, fossiele energie, ze staan allemaal anno 2020 stevig ter discussie. Het Zweedse meisje Greta Thunberg, maar ook ‘onze eigen’ Eurocommissaris Frans Timmermans hebben de discussie over milieu fors aangezwengeld, maar al zo’n 125 jaar geleden riep Van Rijn, toen nog wethouder, dat we de lucht schoon moesten houden. Van Rijn werd vereerd en verguisd. Toen hij in 1921 na 21 jaar burgemeesterschap op 80-jarige leeftijd zijn ambtsketen definitief opborg was Venlo een andere stad dan die hij bij aanvaarding van het ambt had aangetroffen. Beter dan de raad, die in een wat mokkende sfeer de oude kapitein van boord liet gaan, begreep dokter V. Dubois wat Venlo aan Van Rijn verschuldigd was. En niet voor niets kreeg hij uiteindelijk in het Wilhelminapark een gedenkteken in de vorm van een fontein. De krant schreef, dat deze hommage hem alleszins toekwam, want hij had bij zijn komst in Venlo een ware Augiasstal aangetroffen. De enge steegjes, de open riolen, de belabberde huisvesting van veel huishoudens en de ronduit bedroevende, algemeen heersende hygiënische omstandigheden, ze waren Van Rijn als hygiënist pur sang een doorn in het oog. Het hoge sterftecijfer, vooral onder pasgeborenen was vooral een gevolg van de slechte hygiëne en dito huisvesting. Een ijzingwekkend cijfer: aan het einde van de negentiende eeuw bereikte naast de vijf procent dood geborenen ook nog eens bijna twintig (!) procent van de baby’s niet de één jaar. Van Rijn zag het als zijn primaire taak daar rigoureus verbetering in aan te brengen en hij pakte, samen met de plaatselijke woningcorporatie, stevig door bij die sanering.
Hermanus Bernardus Jacobus van Rijn (26 juli 1841 – 26 januari 1928) had een grondige studie gemaakt van de wetenschappelijk ontwikkelde gezondheidsleer, dus hij wist waar hij over sprak. Als raadslid, als wethouder, als burgemeester en als voorzitter van de Gezondheidscommissie liet Van Rijn geen moment voorbijgaan om hygiëne en schone lucht aan te prijzen. In een van zijn geschriften kon hij later getuigen: Venlo heeft ook geen fabrieken, die het personeel het bij avond wandelen in de hoofdstraat hinderen en de moraliteit verlagen of door verbrandingsproducten door schoorstenen afgevoerd de lucht bederven en de omgeving hinderen.
Van Rijn hekelde de slechte hygiënische omstandigheden, zoals de bedompte, enge steegjes waar het zonlicht de grond niet kon bereiken (foto Albert Lamberts).
Zo men ziet, aldus vervolgt de journalist, verschillende van zijn opvattingen zijn ook nu nog geldig en nog niet eens zo lang geleden gemeengoed geworden. Van Rijn is in Nederland een der eersten geweest, die de grote betekenis van het milieu in de ruimste zin des woords voor de gezondheid van de mens heeft onderkend.
Niet enkel lof overigens, want Van Rijn werd ook verguisd, vooral in Blerick wegens zijn plannen om Blerick te annexeren. Maar ook in de Venlose raad was men uiteindelijk niet zo gediend van Van Rijns autoritaire wijze van besturen. Een wat gebelgde Van Rijn trad terug.
Tot slot enkele wijsheden van Van Rijn. Lees maar mee: De beste geneesmiddelen – water en lucht –
zijn het ruimst in het heelal verspreid en werken nooit schadelijk. En: Waarom brengt men meer levens voort dan
levensmiddelen? Een andere zeer aansprekende wijsheid: Je moet nooit teveel dingen uit mijn apotheek slikken, je kunt beter
een pot Beiers bier drinken.
O ja, waarom was Venlo dan wel een der gelukkigste steden van Nederland? Van Rijn: Geen socialistische woelingen en schone lucht.
Reageren ? Stuur een e-mail naar Albert Lamberts: albertlamberts@home.nl
Geen opmerkingen:
Een reactie posten