- door Sef Derkx -
De bus met de eindbestemming Kaldenkirchen am Schwimmbad heeft ons naar de halte Spechtstraat in Tegelen gebracht.
Dichter-schrijver Willem Kurstjens wacht er op ons. Later dit jaar publiceert hij een wandelgids met de titel De Kleikoortsroute. In de negentiende eeuw stak in het Wilde Westen van de Verenigde Staten de goudkoorts op. In Tegelen zorgde de klei voor koortsachtige activiteiten. Het boerendorp werd een druk industrieplaatsje.
De kleikoorts bracht overigens selectieve welvaart. Wie voor een dubbeltje geboren was, werd heus geen kwartje. Rijke ondernemers werden steenrijk. Letterlijk, dus. We lopen vandaag een deel van de wandeling. Onze bestemming ligt aan de Kaldenkerkerweg, schuin tegenover de Spechtstraat.
Alfred Russel en echtgenote Elisa de Rijk lieten hun kapitale Villa Maria bouwen in 1894. Ze namen de Roermondse architect Pierre Rassaert in de arm. De opdrachtgever zal zich nadrukkelijk met het ontwerp hebben bemoeid. In zijn jonge jaren wilde Russel architect worden. Die ambitie vervloog, maar als producent van profielstenen, sierstenen, ornamenten en plavuizen stuitte hij op een gat in de markt.
Tekening in vogelvluchtperspectief van de Tegelsche Kleiwarenfabriek Alf. Russel (met dank aan Willem Kurstjens)
Hij won er veel prijzen mee, zoals een zilveren medaille op de prestigieuze Wereldtentoonstelling van 1905. In Brussel viel Russen zelfs een gouden medaille ten deel. De klei werd gedolven uit een groeve in buurtschap Egypte. Op een tekening van de onderneming staat in weids vogelvluchtperspectief de inmiddels gesloopte fabriek afgebeeld en Villa Maria.
Voor een interessante beschrijving van Villa Maria verwijzen we u graag naar de website van Rijksmonumenten (klik: https://rijksmonumenten.nl/monument/524692/villa-maria/tegelen/)
De vermogende Russel was een van de 34 inwoners van Tegelen, die op 1 januari 1900 werd aangesloten op het net van de Belgische Telephoon Maatschappij. Zijn telefoonnummer was 7. Kom daar maar eens om in deze tijd van tiencijferige nummers. Naamgeefster van de imposante Villa Maria was de oudste dochter van het echtpaar.
Willem Kurstjens wijst ons op de lage aanbouw rechts, die was oorspronkelijk in gebruik als laboratorium. Op de hoek ervan torent een achthoekige duiventil omhoog. Russel liet zijn woonhuis en laboratorium hoofdzakelijk optrekken met producten uit de eigen ovens. Uiteraard lette hij daarbij niet op een steen meer of minder.
Schrijven we 'minder'? Zonder te willen refereren aan een omstreden uitspraak van een Venlose parlementariër, geldt voor het aantal stenen van Villa Maria toch echt: méér, méér, méér!
Villa Maria werd een oogstrelende staalkaart van Russel’s sierstenen en ornamenten. De welbekende Theresiakapel in Tegelen is een visitekaartje van bescheidener formaat. Het bedehuisje is in 1926 in opdracht van Russel gebouwd, ter ere van Theresia van Lisieux. De kapel werd aan de heilige toegewijd als dank voor de genezing van zijn vrouw Elisa. De werknemers van kleiwarenfabriek trokken er op Kepelkesdaag altijd in processie heen.
Tot slot, maar zeker niet op de laatste plaats. Wanneer we richting grens kijken zien we een bijzonder fenomeen. Een eindje verderop staat nog een prachtige villa, waarschijnlijk ook van architect Rassaert. Maar het pand wordt grotendeels aan het oog onttrokken door... een tankstation. Er is ooit vergunning voor verleend door de voormalige gemeente Tegelen. Waarom? Het is ons een raadsel.
Volgende week vervolgen we de wandeling met Willem Kurstjens.
Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten