Aan de voet van de Avelsberg

- door Louis Reutelingsperger  -

Sef zat wel op een zeer bijzondere plek binnen de gemeente Venlo te mijmeren over alvertjes. De Walbeckerheide, in het donkere verleden was het een onbewoonde zone tussen Arcen en Wellerlooi. Het was een corridor tussen Walbeck en de Maas, zodat de dubbele heerlijkheid Walbeck ook van deze transportader konden profiteren. Langs de buitenbocht van de Maas lag een aanlegplek waar (stapelrechtvrije) goederen verladen konden worden.

Detail recente topografische kaart van de gemeente Venlo met vermelding Avelsberg (gemeente Venlo)

Dergelijke aanlegplekken worden in Noord-Limburg aangeduid met de naam hamer en allerlei varianten daarvan. Bij de Hamer van de Walbeckers leeft de naam nog voort in naam van het befaamde Landgoed ‘De Hamert’. Na de Franse tijd werden de nieuwe landsgrenzen vastgesteld en is de Walbeckerheide toebedeeld aan Nederland. 

Detail Tranchotkaart Arcen met veldnaam Avelsberg (met dank aan Louis Reutelingsperger)

Maar dan die Avelsberg waar Sef over schreef, een bijzondere veldnaam voor Nederland, die wordt vermeld op de Tranchotkaart van begin 1800. Het is mogelijk een typologische verschrijving, waarbij een V in  plaats van de U op het papier is gekomen. Dergelijke verschrijvingen zien we wel meer op de kaarten uit de Franse tijd. Avelsberg is vermoedelijk een verschrijving van Auelsberg of Auwelsberg. In uitspraak verschillen deze twee vormen weinig van elkaar. De veldnaam Au(w)elsberg past namelijk goed bij het karakter van de plek.  Zo ligt een markante hoogte (berg)  aan de rand van de Walbecker- en Dorperheide. 

Plaatsnaambord Auwel (bron: www.onlinestreet.de)

Aan de voet van de berg ligt een lager gelegen land, dat tweehonderd jaar geleden een drassig en waterrijk gebied was en ’s winters blank stond. Dergelijke natte zones worden in het Duits als ‘Aue’ geduid. De Nederlandse tegenhanger daarvan is de veldnaam ‘ooi/ooy’, die we vooral langs rivieren tegen komen. Direct over de grens komen we de Duitse variant meer tegen. Auwel (en-Holt) bij Straelen en Auwelt bij Twisteden, liggen beide in de nabije omgeving, met de Avelsberg daar tussen. 

Impressie villa plan Avelsberg (bron: www.villaparcarcen.nl)

Maar ja, misschien moeten de alvertjes van Sef lachen om deze verklaring.  Bij de naamgeving van de wegen Villapark Arcen, heeft stichting Heemkunde Arcen geadviseerd. Daar zijn oude veldnamen aangedragen, zodat ze levend blijven, bij de bevolking. Voor de straatnaam Avelsberg is er voor gekozen de enige schrijfwijze die toen bekend was te handhaven. Daarmee is de episode van de Franse cartografen ook levend gehouden.

Louis Reutelingsperger, Arcen.