Een prachtige foto van de Waterleiding

- door Sef Derkx -

Ellen Fila attendeerde mij op een bijzondere foto van het gebouw van de Waterleiding. De  opname die is vervaardigd rond 1900, stond op de Facebookgroep Groot Venlo van Arcen tot Belfeld. Beheerder Math Aerts stuurde een link naar Marktplaats, waar de originele afdruk (15x10,5 cm) te koop werd aangeboden. Inmiddels is de foto verworven door een particuliere verzamelaar. 

De stempel op de achterzijde vermeldt als uitgeverij La Rivière & Voorhoeve gevestigd in Zwolle. De gerenommeerde drukkerij en uitgeverij bestond sinds 1888. De firma gaf ook prentbriefkaarten uit.

De eerste waterleiding in Venlo dateert van het begin van de zeventiende eeuw. Bij de Onderste Molen was een waterreservoir. De waterleiding bestond uit uitgeholde boomstammen en liep in een rechte lijn door het Brook naar de Keulsepoort. Aan de Keulsepoort en op de Oude Markt waren bekkens, waar water kon worden afgetapt. De waterleiding voedde bovendien een fontein voor het stadhuis. Bovenop deze fontein stond een beeld, dat veel later de dialectnaam ‘Schinkemenke’ zou gaan krijgen. De aanleg van de waterleiding werd op kosten van de stad uitgevoerd tussen 1616 en 1618. Uit Luik kwam de fonteinmeester en ingenieur Adriaen Barbiers naar Venlo om de boomstammen uit te boren en verder te bewerken. De buizen werden bestreken met pek en teer om ze te beschermen tegen rotting. Een Venlose smid leverde de ijzeren banden die rondom de buizen werden aangebracht. Al met al moet dit grote werk een lieve duit hebben gekost. Tegen het einde van de achttiende eeuw waren de buizen versleten en werd de watervoorziening stopgezet in verband met de hoge herstelkosten. De Venlonaren waren voortaan aangewezen op putten.

Het originele fonteinbeeldje uit de zeventiende eeuw, dat later de naam Schinkemenke kreeg, staat in het Limburgs Museum in Venlo (eigen foto)

Prentbriefkaart van het pompstation van waterleiding, cicra 1905 (collectie Sef Derkx)

In 1889 kreeg Venlo zijn tweede waterleiding. De bron - prise d’eau genoemd - lag naast het nog bestaande machinegebouw aan de Zwarteweg. De bron was zestien meter diep en werd gevoed door de neerslag van het achterliggende hoogterras. Het reservoir lag 'op de berg aan de Maagdenberg', het water werd met stoomkracht opgepompt. Het hoogteverschil tussen reservoir en Markt voor het stadhuis bedroeg 23 meter. Op maandag 4 februari 1889 werd de waterleiding in gebruik genomen. Burgemeester Ch. Houben stelde de installatie in werking en onthulde een granieten gedenksteen in de voorgevel van het machinegebouw. Na deze plechtigheid toog het gezelschap met koetsen naar de Markt, waar de zevenjarige Maria van de Loo de burgemeester een kristallen beker op zilveren voet aanbood, die gevuld was met leidingwater. 

Portret burgemeester Christian Houben (bron Wikipedia)

Voor het feest was voor het stadhuis een fontein geplaatst en waren op veel plekken in de binnenstad gaslantaarns opgehangen. Om zeven uur ’s avonds werd vuurwerk ontstoken. De Venloosche Courant van zaterdag 9 februari 1889 jubelde: “De overdag gevallen sneeuw, het helder verlichte stadhuis, het op verschillende punten van de Markt ontstoken Bengaalsch vuur, de rijkversierde fontein, welks water in duizenden lichten als kristal schitterde, het gekleurde vlaggendoek, het frissche groen, dit alles tezamen vormden een fantastisch beeld.” Duizenden genoten van het schouwspel. De concessie was in handen van de Rotterdamsche Waterleiding Exploitatie Maatschappij. Wat betaalde inwoners voor het leidingwater, dat weldra de spotnaam ‘gemeintepils’ kreeg? Het lieve bedrag van 1,25 gulden per vertrek per jaar.  Na een proces over het niet nakomen van leveringsvoorwaarden, nam de gemeente in 1902 de exploitatie in eigen hand. Toen de winbare hoeveelheid water aan de Maagdenberg terugliep, ging de gemeente op zoek naar een nieuwe locatie. Die werd gevonden aan de Bloemartsweg, waar in augustus 1958 een nieuw waterpompstation met watertoren in gebruik werd genomen.

Tekst gevelsteen: 'Waterleiding; geopend den 4 februari 1889 door den burgermeester van Venloo, Ch. Houben. Gebouwd voor de Waterleiding Exploitatiemaatschappij te Rotterdam, door de firma van Wijk & Hoogendijk en Ir. Keuller' (foto website Rijksmonumenten)

Voormalige dienstwoning waterpompbeheerder (foto website Rijksmonumenten)

Een foutje gezien in deze blog? Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl.