Van nul tot nu - Napoleon niet uit Venlo weg te slaan

- door Albert Lamberts - 

Eind oktober 1794 viel de vesting Venlo in handen van de Fransen, die hier het liberté, egalité en fraternité kwamen brengen: vrijheid, gelijkheid en broederschap. Nobele frases, maar in de praktijk kwam daar toch niet zoveel van terecht. Het zal voor Tegelen sowieso een bittere pil zijn geweest, want het Gulikse plaatsje werd plompverloren, samen met Belfeld, bij het van oorsprong Gelderse Venlo ingedeeld in het vijfde kanton van het Département de la Meuse inférieure (de Nedermaas dus). Het was gemeentelijke herindeling avant la lettre, want zo’n drie eeuwen later werd deze stap opnieuw gezet. Overigens herriepen de Fransen hun eerste indeling en gingen Venlo, Belfeld en Beesel het zesde kanton vormen.

Voordat Napoleon zelf zijn opwachting maakte in Venlo waren de kloosters, kerken en kapellen gesloten, in bezit genomen of een andere bestemming opgelegd. Gewis niet het minst onaangename der Fransche overheersing, zo schreef Henri Uyttenbroeck in 1908 in zijn Bijdragen tot de geschiedenis van Venlo, was in de zes eerste jaren de belemmering van de godsdienstzaken. Weliswaar kwam de Martinuskerk na enkele dagen weer beschikbaar voor de roomse erediensten, maar pas toen Napoleon in 1801 – toen nog geen keizer - met paus Pius VII een concordaat had gesloten kregen de belijdenissen van de godsdiensten weer wat ruimte.

Voor veel kloostergemeenschappen kwam de verruiming van mogelijkheden te laat. Eind achttiende eeuw waren onder andere de Minderbroederskerk, het Kruisherenklooster, het klooster Trans Cedron en de Joriskerk gesloten. 

Ook het klooster Mariaweide moest toen dicht net als de bijbehorende Ursulakapel uit 1419, later de kapel van de paters dominicanen en thans Domani. De  kapel werd een opslagruimte. Napoleon - inmiddels met half Europa onder zijn bewind - trok in 1804 te paard via Aken en Krefeld naar Venlo, waar hem op 12 september een luisterrijke ontvangst ten deel viel, aldus Uyttenbroeck. De benamingen Keizerstraatje en de cafés Bonaparte en Napoleon (thans Jocusmuseum) herinneren aan het bezoek van de keizer, evenals een prachtig mozaïek boven de toegangspoort tot de tuin van het voormalige dominicanenklooster aan de Keulsepoort. 

Tegeltableaus boven toegangspoort van het voormalige dominicanenklooster (collectie Sef Derkx)

Aan de achterzijde een mozaïek met de tekst: A.D. 1798 werd het klooster Mariaweide door de Franschen opgeheven; het gedwongen vertrek van de nonnen. Tegen mekaar in- en uittocht zogezegd.

In 1954 bracht ‘een Napoleon’ de sleutel van de Ursulakapel terug.

(foto archief dominicanen, Sint-Agatha)

Exact anderhalve eeuw na Napoleons eerste bezoek keerde de keizer op 7 juli 1954 terug in Venlo. Ditmaal om de sleutel van de in desolate toestand verkerende kapel terug te brengen, zodat onder leiding van de Venlose architect Jules Kayser de paters dominicanen de kapel rigoureus konden laten restaureren en verbouwen. Die 7^e juli werd Napoleon wederom hartstochtelijk verwelkomd door enthousiaste Venlonaren. Wie zich toen in Napoleons uniform heeft gestoken en zijn befaamde steek heeft opgezet is mij helaas niet bekend.

Venlo heeft kennelijk een apart plekje in Napoleons hart, want een dikke vijftig jaar later mocht de stad wederom Napoleon begroeten. Bonapartes landgenoot Philippe Mattioni (van restaurant Chez Philippe) maakte op 1 oktober 2006 een glorieus tochtje door de binnenstad op uitnodiging van de Stichting OB de Woers, die de geschiedenis van Venlo wat meer bekendheid wil geven. En terwijl de stoffelijke resten van de echte Napoleon na een bijzetting in 1840 rusten in de Dôme des Invalides in Parijs, bezocht een ‘opvolger’  het stadje aan de Maas nog eens. De Tegelse acteur Huub Stapel speelde in maart 2012 enkele prachtige voorstellingen in Theater de Maaspoort over het leven van de naar het Britse eiland St. Helena verbannen Napoleon. 

Wijlen groenteman Pierre Schreurs (links) overhandigt in maart 2012 Napoleon in de persoon van acteur Huub Stapel het verloren hoefijzer (foto Albert Lamberts)

Bij die gelegenheid overhandigde de Venlose groenteman wijlen Pierre Schreurs een hoefijzer van Napoleons paard, dat het dier in Venlo verloren zou zijn, aan Huub Stapel, om het in de muur van het nieuwe etablissement De Klep te bevestigen. Velen hadden zich getooid met een uit kranten gevouwen zo karakteristieke Napoleon-steek.

Napoleon en Venlo, toch wel een apart duo.

Reageren? Stuur een e-mail naar Albert Lamberts: albertlamberts@home.nl.