- door Albert Lamberts -
Het onderwijs komt er in
deze tijd van corona hier en daar toch wat schamel vanaf. Geen onwil
natuurlijk, maar digitaal les geven en les krijgen is toch heel wat anders dan
in een leslokaal met een onderwijskracht. De interactie is totaal verschillend
en vooral … het sociale aspect ontbreekt. Er gloort echter een zwak licht aan
het einde van de tunnel. Dat is anno 2021. Hoe was dat vroeger? Sinds wanneer
bijvoorbeeld is er in Venlo klassikaal onderwijs gegeven?
De leerplicht geldt vanaf 1900. In de eeuwen daarvoor kende Venlo natuurlijk ook al onderwijsinstellingen, maar tot 1900 waren er in deze contreien toch ontelbaar veel kinderen geheel verstoken van onderwijs. Toen bijvoorbeeld in 1886, 1888 en in 1897 schuldeisers van de in 1882 failliet gegane Woltersbank moesten tekenen voor ontvangst van het hun nog toekomende geld – in totaal ontvingen ze nog geen kwart van hun ingelegde som – tekenden velen nog met een kruisje, of lieten door een gemachtigd familielid tekenen. Nee, lezen en schrijven waren rond 1900 nog geen gemeengoed.
Het voormalige Ald Weishoës deed vanaf het begin van de zeventiende eeuw dienst als stadsschool. (foto collectie Albert Lamberts)
En dat, terwijl Venlo toch al in de eerste helft van de veertiende eeuw ‘iets van een school’ had. In de stadsrekeningen van 1349 – 1350 staat een post vermeld: item a gerardo ter scolen vi sd viij dn De achternaam van deze man duidt op een relatie met een school en dat zou zeer wel een particulier schooltje kunnen zijn geweest. Want Gerard was stadsschrijver. Niet alleen was hij een van de weinigen die kon schrijven en lezen, maar bovendien was zijn handschrift goed leesbaar. Een goed leesbaar en als het even kon fraai handschrift strekte zeer tot aanbeveling om die belangrijke functie van stadschrijver te vervullen. Gerard ter Scolen, aldus wijlen Harry de Groot in zijn prachtig werk over de stadsrekeningen, was zo iemand en zou ook als onderwijzer aangemerkt mogen worden. (De letters vi sd viij dn achter zijn naam geven het uitbetaalde bedrag aan: 6 schelling en 8 penning.)
Mogelijk werd nog eerder onderwijs gegeven in Venlo. Het mag zeker niet worden uitgesloten, dat met de komst van het christendom in deze streken door predikers als Sint Servatius en later Sint Plechelmus en de Heilige Amandus, ook een vorm van onderwijs zijn intrede deed. Het was immers zaak goede christenen te vormen. Eeuwenlang was het onderwijs in Venlo en verre omstreken ook voornamelijk een katholieke aangelegenheid.
Tegelijk met het optrekken
van de stadsmuur – Venlo was in 1343 begiftigd met stadsrechten – werd ook een
schoolgebouw noodzakelijk geacht zodat de
jonge poorters en poorteressen onderwezen kunnen worden in de edele konsten
schrijven en lezen. Vanaf 1376 is er sprake van een stadsschool. Dat jaartal mag worden afgeleid wederom uit de
stadsrekeningen, in dit geval dus die van 1376: scabini propotaverunt dum Jo(hannes) obe tradidit scolam ad usum opidi
(toen Johannes Obe de school aan de stad overdroeg). In dat jaar werd er aan
het kennelijk danig onderkomen schoolgebouw gewerkt wat eveneens valt af te
leiden uit tal van posten in de bewuste stadsrekeningen van dat jaar.
De rekeningen vermelden
uitgaven voor vervoer van 4000 stenen naar de school en later nog eens van 23000
stenen. Voorts werd genoteerd: 3 planken
aan de schooldeur en voor (vervanging) een kapotte plank op de muur; Gerard
Bondt voor het dakdekkerswerk aan de school en voor het vastzetten van het
restant van de omheining; Goerswijn Beschoren voor het slopen van het
schooldak; dakdekker voor de school; Thomas Schellen voor zijn werk aan de
school en ga zo maar verder.
In 1386, nog voordat de stadsmuren helemaal waren opgetrokken, aldus een artikel in de Nieuwe Venlosche Courant van augustus 1916, werd een nieuwe school geopend. Het betrof een.… gemengde school. Hoe vooruitstrevend was dat wel niet. Maar die situatie werd toch niet lang als gewenst beschouwd. Al in 1457 werd op de plaats van de oude school een nieuw schoolgebouw in gebruik genomen, waar jongens en meisjes gescheiden onderwijs volgen: een jongens- en meisjesschool.
Wordt vervolgd.
Reageren? Stuur Albert Lamberts een e-mail: albertlamberts@home.nl.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten