- door Albert Lamberts -
Tachtig jaar geleden zuchtte West-Europa onder het nazi-bewind. De snelle Duitse opmars had de nodige slachtoffers geëist en veel materiële schade veroorzaakt, maar dat was slechts de opmaat voor wat komen zou. Niet zozeer krijgsverrichtingen zorgden de eerste bezettingsjaren voor ellende, nee, het was de geestelijke terreur, die werd uitgeoefend, die onnoemelijk leed veroorzaakte.
Al in de eerste weken van de bezetting werden ge- en verboden uitgevaardigd. Nog geen half jaar na de capitulatie van Nederland op 14 mei 1940 kregen schoolhoofden post van de waarnemend Secretaris-Generaal van het Departement van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, Reinink: … dat is ingetrokken de lijst van insignes en onderscheidingstekens , welke tot dusverre door ambtenaren in dienst mochten worden gedragen. En verderop: Dit verbod geldt eveneens ten aanzien van vreemde ordeteekenen, afkomstig van mogendheden, waarmede het Duitsche Rijk in oorlog is. Het verbod geldt niet voor Nederlandsche ordeteekenen. De maatregelen waren ook van kracht op allen, die op eenigerlei wijze werkzaam zijn aan eenige instelling van onderwijs, zonder dat zij te dezer zake met ambtenaren zijn gelijkgesteld. Inspecteur Widdershoven van het Lager Onderwijs voegde aan de circulaire een eigen schrijven toe: …dat ook de leerlingen der scholen zich moeten onthouden van alles, wat aanstoot zou kunnen geven aan de bezettende macht.
Een week later, op 17
oktober 1940, ontvingen de schoolhoofden een zeer beangstigend schrijven,
zogeheten afstammingsformulieren, van
voornoemde Reinink. Ik deel U mede, dat
de Duitsche overheid opdracht heeft gegeven, zoo spoedig mogelijk een opgave in
te dienen van alle personen in dienst van het Rijk, een provincie, een gemeente
of een ander publiekrechtelijk lichaam, die hetzij geheel of gedeeltelijk van
Joodschen bloede zijn, dan wel gehuwd of verloofd zijn met een persoon, die
geheel of gedeeltelijk van Joodschen bloede is. Enkele formulieren werden
bijgevoegd en de leidinggevenden werden verantwoordelijk gesteld voor een
zorgvuldige uitvoering en wel voor 29 oktober.
Anderhalve maand later, op 23 november 1940, werden voor de leerkrachten de duimschroeven verder aangedraaid. Reinink eiste van te benoemen personen aan onderwijsinstellingen , dat zij plechtig verklaarden, dat ik, zoolang ik mijn ambt bekleed, de verordeningen en andere bepalingen van den Rijkscommissaris voor het bezette Nederlandsche gebied en van de hem ondergeschikte Duitsche organen naar eer en geweten zal nakomen en mij onthouden van elke handeling, gericht tegen het Duitsche Rijk of de Duitsche Weermacht.
2 december 1940: Aan de hoofden van scholen: hierbij ontvangt U een lijst van boeken, waarin door de uitgevers wijzigingen aangebracht zijn om tegemoet te komen aan de bezwaren, die tegen het gebruik van deze boeken bestonden.
Daarvoor waren al diverse
boeken en liederen geheel verboden. In boeken, die weer werden toegestaan waren
soms wel tien, twaalf of veertien pagina’s gewijzigd, vervangen of gewoon
verwijderd. Ons nieuw leesboek V van
auteurs Risseeuw en De Wilde, uitgeverij Wolters, moest het het meest
ontgelden. De bezetter had maar liefst 21 pagina’s aanstootgevend geoordeeld en
dus verwijderd zonder vervanging. Ook
deel VI van Ons nieuw leesboek werd gekortwiekt; met veertien pagina’s.
In totaal betrof het toch
gauw zo’n kleine tachtig titels, die de bezetter in het verkeerde keelgat waren
geschoten.
Het laat zich niet
moeilijk raden, dat er ook ernstige bezwaren bestonden tegen liederen als
Oranje Boven, Ons Vorstenhuis, Soldatenlied, de Koningsmars, het Frans
volkslied La Marseillaise en uiteraard ook God save the King. De
Hoofdinspecteur van het L.O. in de 3e Hoofdinspectie (ja,ja) L.
Welling stuurde op 13 december een lijst met verboden liederen en later
natuurlijk nog een aanvulling, want op de eerste lijst was het Wilhelmus niet
vermeld. Welling had de liedboeken en zangbundels persoonlijk gecontroleerd.
Volgende keer: Duitse duimschroeven verder aangedraaid
Geen opmerkingen:
Een reactie posten