Floddergatsblog is een serie gestart over de sloopwoede die na 1945 in Venlo en Blerick heerste. Het architectonisch en monumentaal erfgoed dat was gespaard, viel alsnog... onder de sloopkogel. Jan Kessels laat in deze blog zijn licht schijnen over Manresa.
Manresa, het retraitehuis op de Galgenberg aan de Leutherweg, werd in 1999 door Woningstichting Venlo-Blerick gekocht van de Zusters van het Heilig Hart van Jezus. De woningcorporatie die zich in die tijd liet voorstaan op zorg voor het monumentale erfgoed van Venlo, denk aan het complex Monopole, Nedinsco, Blariacumplein Blerick en andere, ontwikkelde een plan met dure woningen en appartementen. Na een discussie over het wel of niet krijgen van de monumentenstatus werd de sloop een feit. Rick van de Ploeg, destijds staatsecretaris voor onder andere monumenten zag geen aanleiding voor het toekennen van de monumentale status. Na advies van de gemeente Venlo om die status niet af te geven. Ook wethouder Peter Freij stemde uit solidariteit met het college van burgemeester en wethouders, waarvan hij destijds lid was, voor het niet afgeven van de status als monument en dus voor de sloop.
Zijn eigen partij GroenLinks liet hij daarmee alleen staan. Die was namelijk voor het aanwijzen van Manresa als monument. De staatsecretaris, de gemeente Venlo en de Woningstichting zagen geen economisch haalbare bestemming voor het uit 1908 stammende gebouw van architect Eduard Cuypers. Een gedegen onderzoek naar het behoud van Manresa ontbrak echter.
Eind 2000 was het zover. Manresa moest wijken voor een plan met voor de Woningstichting te dure woningen, zo bleek achteraf. Reden voor Venlo-Blerick het gebied door te verkopen aan een projectontwikkelaar. Het plan kwam echter niet van de grond door de te hoge kosten. Pas twintig jaar later worden er woningen en appartementen gerealiseerd. Het park dat resteert is een slap aftreksel van wat eertijds een schitterende en rustieke omgeving was. Een omgeving waar de retraitegangers van Manresa werden uitgenodigd tot bezinning op het leven. Een bezinning die we de bestuurders van destijds zeker hadden gegund. Met enige creativiteit had het klooster behouden kunnen blijven. Mede ook gezien het feit dat de grond en de sloop handen vol geld hebben gekost en bijna twintig jaar zonder rendement hebben gelegen. Het park verwilderde en verloederde. Zo werd Manresa verkwanseld door economisch gestuurd denken van bestuurders zonder enige affectie voor lokaal, sterker nog Nederlands erfgoed.
Manresa werd gebouwd in 1907-1908, als eerste in een reeks van drie retraitehuizen in Nederland en ontworpen zoals eerder gezegd door Eduard Cuijpers (onder meer bekende door hem ontworpen gebouwen zijn het Handelsgebouw Amsterdam en landhuis De Hooge Vuursche in Baarn). Na Manresa volgden Loyola in Vught (1913) en Ignatius in Schinnen (1923). Het klooster was in die zin een belangrijk overblijfsel van wat in de katholieke kerk in die periode belangrijk werd gevonden, namelijk het versterken van de binding met de kerk. Behalve door zijn fysieke aanwezigheid en schoonheid had het dus ook een religieuze en cultuur-historische waarde.
Manresa werd genoemd naar de plaats waar de grondlegger van de orde van Jezuïten, Ignatius van Loyola (1491-1556) zijn werk Geestelijke Oefeningen schreef. Dit werk vormde de basis voor de retraites die zouden ontstaan. Via de notaris van Helden, Mr. Oscar Hafmans, kwamen de Jezuïeten uit bij de Maagdenberg, een steilrand van 16 meter hoog met een groene omgeving van bijna zes hectare. Van hieruit had je een geweldig mooi uitzicht op de stad en haar omgeving. Bebouwing was er sporadisch. De uitbreidingen van de stad kwamen in die tijd bij lange na niet zo ver als nu het geval is. De Maagdenberg stond overigens in de eerdere eeuwen bekend als de Galgenberg. Criminelen werden hier na veroordeling gestraft. Straffen in vroegere tijden bestonden onder andere uit ophanging, vierendelen en radbraken. Ook Hölster Heinke zou dat lot op deze plek zijn ondergaan.
Voor de paters echter geen bezwaar om voor deze schitterende locatie te kiezen. Op 4 juni 1908 werd Manresa geopend. In de periode erna zouden duizenden, overigens allemaal mannen, hun retraite hebben op de Maagdenberg. Tijdens de oorlog lag het klooster aan de rand van het Venlose vliegveld Fliegerhorst. Retraites vonden er in die periode niet plaats. Wel opleidingen voor Duitse officieren. Na de oorlog kwamen de retraites terug. Aanvankelijk met succes. Dat bleek echter tijdelijk te zijn. Na een jaar lang als noviciaat dienst te hebben gedaan, kwam in 1967 een einde aan het verblijf van de Jezuïeten. Na vier jaar leegstand ging het dienst doen als bejaardenhuis voor de Zusters van het Heilig Hart. Tot in de jaren negentig.
Het
gebouw bestond uit twee hoekgebouwen van vier etages verbonden door een lang
middengedeelte van twee etages waarin zich de retraitekamertjes bevonden. Op de
begane grond bevonden zich de gemeenschapsruimtes. In een hoekgebouw, met kapel
huisden de paters. Vanuit de aan het middengedeelte gebouwde veranda had je een
majestueus uitzicht over de stad. Architect Eduard Cuypers omschreef het zelf
als: “schoon uitzicht vanaf den 16 meter hoog gelegen berg op de stad met de
omliggende velden en weiden, waardoor de Maas kronkelt als een zilver lint”.
Inzet van degenen die het klooster wilden behouden, waaronder ondergetekende, had helaas geen effect. Ook voor Manresa kwam de sloperskogel. Zonde is het woord dat rest.
Bronnen:
Dagblad voor Noord-Limburg, Twan Mientjes, 11-11-1999
De Buun 10, Adri Gorissen, 2009
Wikipedia, klooster Manresa
Dagblad voor Noord-Limburg, 16-11-1999 en 30 maart 2000
Foto's:
Facebookgroepen
Krantenknipsels:
Collectie Jan Kessels
Reageren? Stuur jan Kessels een e-mail: jgmmkessels@ziggo.nl.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten