Steyl en Venlo door de ogen van Guus van Eck

- door Sef Derkx/ beeld Guus van Eck met dank aan Hai Berden - 

In de Bibliotheek Venlo is tot en met eind februari een kleine, maar ongelooflijk mooie expositie te zien van Guus van Eck (Sittard, 1958). De tentoonstelling omvat zeventien gouaches van plekken in onze gemeente. De werken op papier zijn vervaardigd in opdracht van Seacon Logistics. De logistieke firma stuurt sinds 2009 een kalender naar relaties met reproducties van gouaches van Guus van Eck. Ze zijn oogstrelend mooi, liefhebbers bewaren ze. Terecht.

 

Venlo is op alle dertien tot nu toe verschenen kalenders vertegenwoordigd. Guus van Eck heeft de stad en omgeving talloze malen verkend. Op interessante locaties maakte hij schetsen en foto’s. Hij verzamelde bovendien historisch beeldmateriaal. Zijn favoriete plekjes? Steyl aan de Maas met het imposante kloosterfront. Natuurlijk ook met die andere parel, het Missiemuseum. Op plaats één staat echter het stadhuis. De kunstenaar is lyrisch over de beide torens. Ze zijn ongelijk in hoogte en worden bekroond met een uivormig koepeltje. Zó koket.

Het studiemateriaal gaat mee naar Sicilië, waar hij woont en werkt. Daar ontstaan de gouaches, schilderingen met plakkaatverf op papier. Van Eck legt blanco vellen op de vloer van zijn atelier, gaat er boven staan, bukt zich en voert zijn penselen. Het is een hele directe wijze van schilderen. Het gaat goed of fout, correcties zijn eigenlijk niet mogelijk. Het is alles of niets anders gezegd. De dood of de gladiolen, in wielertermen.

Van Eck en Venlo horen bij elkaar. Waarom? Dat is moeilijk te zeggen. Wellicht  omdat de joie de vivre van Van Eck een mooi contrapunt vormt bij het noeste en no-nonsense van Venlo. Hoewel? Venlo, is óók ’t stedje van lol en plezeer. In de tekeningen leunen de lijnen naar links en naar rechts. Het is  kenmerkend voor zijn handschrift. Karakteristiek is ook het gebruik van primaire kleuren. Zijn gouaches zijn vol beweging, kleurrijk - soms zelfs onstuimig en kolkend. Je raakt er niet snel op uitgekeken. Maar wat het meest opvalt in de artistieke verbeeldingen van Venlo, is het plezier in het schilderen en tekenen. Het spettert van zijn werken af.

Neem de gouache met de haven en de Maasboulevard. Aan de hemel erboven spat het nieuwjaarsvuurwerk uiteen. Of zijn verbeelding van de Markt en het stadhuis in een heerlijke sneeuwbui vlak voor Kerstmis. Je krijgt er warempel goede zin van. Beide werken staan in mijn persoonlijke top vijf. Interessant is De Koel in vogelvluchtperspectief, geschilderd op basis van drone-beelden, die gemaakt zijn vlak voor de wedstrijd VVV versus Feyenoord. Schetsmatig heeft de kunstenaar De Trap Aller Trappen weergegeven. Mijn stadsdichterlijk hart ging sneller kloppen. Van Eck liet zich ook inspireren door de Venloop en de tijdelijke schaatsbaan in de kerstvakantie.

Maar goed. Je hebt nog drie gouaches te goed uit mijn top vijf. Oogstrelend mooi is het kloosterdorp Steyl aan de Maas en Sur Meuse in Blerick. Op één staat echter het Zomerparkfeest, het is een werk waarvan mijn hart als parcaholic een huppeltje maakt.

Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl.

 

  

 

 

Joodse onderduikers in Venlo (oproep)

- door Gerrit van der Vorst -  

In 2018 publiceerde uitgeverij Van Oorschot het boek ‘De wereld waar ik buiten sta’, postuum het oorlogsdagboek van de joodse dichteres Hanny Michaelis (1922-2007). Maar liefst zo’n 70 pagina’s waren gewijd aan haar onderduik gedurende circa drie maanden in de woning, waar mijn echtgenote en ik sinds 1986 wonen.  

Hanny Michaelis was tien jaar getrouwd met de auteur Gerard Reve. Het huwelijk werd geen succes, maar beiden bleven bevriend. 

Rechts op de foto de voormalige onderduikwoning, aan de rand van Zeist.

Mijn echtgenote stelde prompt voor om samen een herdenkingsboekje te maken over joodse onderduikers in haar geboorteplaats Zeist, tegenwoordig dus ook onze woonplaats. Haar argument: ‘Per slot heb je ook voor je eigen geboorteplaats Venlo over de jodenvervolging geschreven.’ 

Cover van het boek ‘Een diepzwarte sluier, de grensplaats Venlo en de jodenvervolging’ (2014).

Het zou ook een overzichtelijk klusje zijn: pakweg 100 joodse onderduikers, 1 pagina tekst plus foto per onderduiker en 25-50 kopieën voor belangstellenden? Wat een onderschatting! Al gauw kwamen we er achter dat het om honderden (600-700?) joodse onderduikers ging, waarvan er meer dan 100 verraden, gearresteerd, gedeporteerd en vermoord waren. Grotendeels volslagen onbekende verhalen. Het resultaat was in 2020 een indrukwekkend door ontwerper Chiel Veffer opgemaakt herdenkingsboek van 630 pagina’s en bijna 2,5 kilo. De oplage van 460 exemplaren vloog weg en de vraag blijft aanhouden.

Cover van het boek ‘Dan komen angst en wanhoop aangeslopen’ (2020), waarvan de titel is ontleend aan een gedicht dat Hanny Michaelis tijdens haar onderduik in Zeist schreef. Het boek kwam tot stand met behulp van subsidies van gemeente, provincie en lokale stichtingen.

Het onderzoek leerde ons veel over de ellendige, onmogelijke situatie van joodse onderduikers. Duizenden van hen werden verraden. In vaak kleine ruimten moesten zij in stilte – want er dreigde permanent verraad en levensgevaar – afwachten, terwijl de oorlog maar duurde en duurde. De lang verzwegen verhalen kwamen diep binnen bij ons.

En bij anderen. Totaal onvoorzien, bracht het boek bracht veel te weeg bij nazaten van onderduikgevers en onderduikers, pers en instanties. Zo zal Zeist voortaan jaarlijks de Holocaust herdenken en wordt het lokale Holocaust-monument aangepast.

Het Holocaust-monument in Zeist tijdens de Holocaust-herdenking op 28 januari 2022 (foto Mel Boas). Rabbijn Hannah Nathans zegt het kaddisj.

De door ons verzamelde informatie zal bij de Vrije Universiteit in Amsterdam omgezet worden naar een digitale stippenkaart van Zeist. Met een klik op een stip kan dan straks de onderduikinformatie voor het bijbehorende adres tevoorschijn worden gehaald: foto’s en tekst.. 

Een voorlopige stippenkaart van Zeist (nog niet volledig).

Die omzetting zal gebeuren in het project Mapping Hiding Places van dr. Dienke Hondius: www.mappinghidingplaces.org. Allemaal best, zal de lezer (v/m) zeggen, maar dit is een Venlose blog. Precies. Voor Venlo moet er natuurlijk ook zo’n stippenkaart komen. Ook hier werden joodse onderduikers geholpen en ondergebracht. In mijn boek ‘Een diepzwarte sluier’ over de grensplaats Venlo en de jodenvervolging, heb ik de namen van circa 70 joodse onderduikers geïdentificeerd, maar er zijn vast meer van joodse onderduikers in Venlo en directe omgeving geweest.

Aan de Veldenseweg 3 redde het slagersechtpaar Verbeeten-Beeren de Amsterdamse Lea Viool door haar onderduik te geven. Zie de Floddergatsblogs ‘Een dapper slagersechtpaar.

De ouders en zusjes van Lea Viool werden vermoord. Ze trad vrij kort na de bevrijding in het huwelijk met Joop Wins, een van de weinige overlevenden van vernietigingskamp Sobibor (samen met Jules Schelvis). Lea Viool overleed in 2020, 103 jaar oud.

Deze blog behelst daarom een oproep. Wie kent een onderduikadres, natuurlijk liefst met de namen van joodse onderduikers en onderduikgevers? Reacties zijn welkom.

Reageren? Stuur Gerrit van der Vorst een e-mail: gp.vandervorst@xs4all.nl.

Een struikelsteen voor Arthur Spira

Op 27 januari 1945 trokken de eerste troepen van het Rode Leger het concentratiekamp Auschwitz binnen. Ze vonden ongeveer 7500 uitgeputte en doodzieke gevangenen. 

Er zijn zorgen over de haperende kennis over de Holocaust. Woensdag werden de resultaten bekend gemaakt van een enquête, gehouden in Nederland in opdracht van Claims Conference. Dit is een in 1951 opgerichte internationale organisatie die strijdt voor compensatie voor Holocaustslachtoffers. Bijna een kwart van de respondenten die tussen 1980 en 2010 zijn geboren, zei te geloven dat de Holocaust een mythe is of dat het aantal vermoorde Joden schromelijk wordt overdreven. Meer dan de helft van de ondervraagden wist niet dat de Holocaust ook in Nederland heeft plaatsgevonden. Ook kon meer dan de helft geen naam van de kampen Westerbork en Vught noemen, waarvandaan Joden naar concentratiekampen als Auschwitz werden gedeporteerd. In hoeverre de enquête representatief is, is twijfelachtig. Hoe het ook zij, ik was toch ontdaan door het nieuws.

Sef Derkx | foto’s Renier Linders

Met een groepje betrokken mensen proberen we de slachtoffers van de Holocaust uit onze gemeente te gedenken met een struikelsteen. Vorig jaar hebben we in totaal zestien struikelstenen onthuld op vijf plekken in de binnenstad. Voor Grenswerk ligt er onder meer een ter nagedachtenis aan Arthur Spira, die slechts een half jaar oud geworden is.

Het is de Week van de Poëzie, het thema is vriendschap. Als nieuwe Stadsdichter wil ik het volgende delen:

Vriendschap

Met gebogen hoofd lees

ik je naam We delen

de verjaardag slechts

negen jaar verschil

Graag zou ik je gekend

hebben Het leven gevierd

het glas geheven

op weer een jaar

Geluisterd hebben naar

je geklaag over ouder

worden Naar je witzen

 

Zou zou zou

 

Hoe anders liep het Je

radeloze moeder nam jou op

de arm toen ze de

gaskamer in werd gedreven

Fluisterde nog een maal

je naam

 

Jouw naam

Gestanst in een messing plaatje

tussen klinkers voor Grenswerk

Arthur Spira

geboren 23 april 1942

vermoord 19 november 1942

‘n kroèkestöpke

‘n half jaor ald

 

Vriend nu ik je naam ken Van

je weet Beloof ik op

onze verjaardag

een kiezelsteentje te leggen

bij de struikelsteen

Het hoofd te buigen en

je naam te fluisteren

Arthur Spira

Tuurke…

 

 

 

 

De Halte XXL van woensdag 25 januari 2023 - Louis Armstrong in een jazzkelder

 - door Sef Derkx -

We zijn uitgestapt bij De Beerendonck. Als het meezit met het stoplicht voor voetgangers zijn we weldra thuis. Zo niet op deze ongewoon warme januaridag.

Wandschildering Louis Armstrong (foto auteur)

Oud-burgemeester John van Graafeiland heeft ons uitgenodigd. In de kelder van zijn villa is een wandschildering bewaard gebleven van Louis Armstrong. De kunstenaar die in de jaren zestig de jazzmusicus heeft vereeuwigd, is Ludo Backes. Destijds woonde de familie Kusters er. 

Ludo Backes (met dank aan Gies Backes)

Backes was als grafisch designer verbonden aan Leolux. De door hem vormgegeven reclame-uitingen van de meubelfabriek zijn parels. Als ontwerper zette hij zich tomeloos in voor de Venlose vastelaovend. De Jocusvlag die weldra overal wappert, is ontworpen door hem. Ludo Backes was het creatief brein achter vastelaovesgroep Fluiters­kièskes, een gezelschap dat opviel met oogstrelende creaties in de optocht. 

Portret Ludo Backes, zeefdruk (bedrijfscollectie Leolux)

Vandaag worden we welkom geheten in villa Op de Terp. Het prachtige pand is ontworpen door Henri Seelen, een vooroorlogse Venlose architect met een groot oeuvre. Klooster Nazareth in ’t Ven werd in opdracht van het dekenaat Venlo gebouwd. Hetzelfde geldt voor de kapelanie en woonhuizen aan ’t Kerkepäörtje. Wie kent niet de twee oogstrelende Jugendstilpanden aan de Burgemeester van Rijnsingel naast hotel Wilhelmina? 

Burgemeester van Rijnsingel en Spoorstraat (met dank aan Piet Braem)

Een andere bekende schepping van Henri Seelen is het bankgebouw van de SNS aan de Spoorstraat. Een eyecatcher is eveneens het voormalige belastingkantoor op de hoek van Kaldenkerkerweg en Maagdenberg. In totaal hebben acht panden van Seelen in Venlo het predicaat rijksmonument. In Nieuw-Stalberg is een straat naar hem vernoemd.

 

Wandschildering Louis Armstrong (foto auteur)

Onze gastheer John van Graafeiland gaat voor naar het souterrain. Het lopen gaat niet meer zo vlot. Maar we hebben de tijd. Wie met het openbaar vervoer reist, raakt vanzelf onthaast. Wat is trouwens tijd? De prachtige wandschildering in zwart-wit van trompettist Louis Armstrong is ook alweer bijna zestig jaar oud. Zou echter ook vorige week geschilderd kunnen zijn, zo goed is ze geconserveerd. Ogen, neus en rimpels zijn uitstekend getroffen door Ludo Backes. Onmiskenbaar Satchmo, zoals zijn bijnaam luidde. Armstrong was een van de grootste jazzpioniers. De plaatopnames uit de jaren twintig van de vorige eeuw zijn ongewoon modern. De soundtrack van een roerig decennium. Baanbrekend is het woordloos zingen, dat hij een eeuw geleden introduceerde. In die tijd was Amerika gesegregeerd. Armstrong mocht spelen op podia in ‘witte’ zalen, maar mocht na afloop van een concert niet met de bezoekers praten. Schrijnend.

Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl.

 

Van nul tot nu van woensdag18 januari 2023 - Valuas en zijn vrouw verbannen

 - door Albert Lamberts - 

Zelfs serieuze, Venlose geschiedschrijvers, zoals de befaamde Lambert Keuller, schreven dat Venlo was gesticht door een aanvoerder van de Germaanse stam de Bructeren. Verdreven uit wat thans Duitsland is zouden de Bructeren bij de Maas hebben besloten niet verder te gaan en zich hier te vestigen. Keuller schreef zijn boek in 1843 bij gelegenheid van de vijfhonderdste verjaardag van de verlening van de stadsrechten aan Venlo door hertog Reinoud II. 

Het Akkermansgilde ontfermt zich al sinds jaar en dag over Valuas en zijn vrouw. Deze foto werd genomen bij het 350-jarig bestaan van het gilde. (foto collectie Albert Lamberts)

Valuas, de hoofdman van die Bructeren, kwam naar hier, aldus Keuller, in het jaar 95 na Christus. Dat van die Germanen kan best waar wezen, maar Venlo, dat toen nog niet zo heette, had al inwoners op zijn grondgebied. Sowieso verbleven hier al Romeinen, zoals opgravingen in de vorige eeuw onomstotelijk bewezen.

Het verhaal Valuas is ontkracht, maar de figuur Valuas bleef door de eeuwen heen springlevend en zelfs werd zijn gade van een naam voorzien: Guntruud. 

De Venlonaren vertroetelden zijn vermeende stichter en zijn vrouw en bij elke een beetje aansprekende festiviteit werden levensgrote poppen van het tweetal ten tonele gevoerd.

Zo ook in de achttiende eeuw. Er waren prachtige gelegenheden om Valuas en zijn vrouw den volke te tonen.  Geëscorteerd door de plaatselijke gilden werden de reuzenpoppen in officiële stoeten, in optochten en, ja ook in roomse processies, meegedragen. Dat laatste was echter niet naar ieders zin, vooral niet omdat de begeleidende gildebroeders zich al vóór aanvang van de processie overtuigden van de goede smaak van het plaatselijke bier en ook tijdens het trekken van de processie even uitstapten om een alcoholische versnapering tot zich te nemen. Het was de bisschop van Roermond, monseigneur Angelus graaf d’Ognies et d’Estrées, een doorn in het bisschoppelijke oog. Hij schreef na de processie van juli 1719 een brief aan den Magistraat van Venlo toen het tijdens de grote jaarlijkse processie van kermiszondag weer eens helemaal de spuigaten was uitgelopen. Er speelden zich ergelijke toneelen van dronkenschap en wanorde af. Geestelijkheid noch magistraat hadden in het verleden ingegrepen, maar dat moest anders:

Edele, wijze, voorzienige Heeren!

Alsoo wij mit droefheyt verstaen dat de devotie ende eerbiedigheyt die alle Catholycken sculdich zijn aan het alderheylichste Sacrament des Autaars niet weynig gestoort ende vermindert wordt in de aanstaande gewoonlycke processie  door de gheene die in dezelfde den soogenoemden Foliath oft Goliath (Valuas dus) verbeelden, ende noch meer door ’t drincken, t’ welcke in de vergaderinge der Gilden, voor de voors. Processie en tusschen dezelve op den wegh gepleegt wordt; soo ist dat wy in consciëntie als UE, opperherder ons verplicht vinden, U by deze te versoecken ende vaderlyck te vermaenen, van te willen sorghe dragen dat sulcke abuysen naestcomenden sondagh ende int toecoomende altoos mogen verbetert worden, dat den voors. Soogenoemden Folias ofte Goliath uyt de processie blijft, ofte tenminste noyt in dezelfde straete mit het Heylich Sacrament gevonden wordt, ofte ergens sonder noodtsaeckelychheyt zich ophoudt, ende dat de gilden in hunne vergaderinge voor noen, nochte onder de processie drincken, aldoo dit alles geensints overeenkompt mit de eerbiedigheyt, die wy sculdich sijn aan het Heylich der Heylichen, voor het welcke de Engelen scudden en beven.

De bisschop verweet het stadbestuur voorts dat het niet aanwezig was bij de processies en dat dit een quadt exempel geeft aan UE ijverige burgers ende scandael aan de geene die mit ons van religie verschillen.

Valuas en zijn vrouw werden inderdaad op een zijspoor gerangeerd, maar slechts voor korte tijd. En dus moest de nieuwe bisschop van Roermond, het was inmiddels 1747, opnieuw een boze brief schrijven. Monseigneur Joannes Antonius de Robiano repte in zijn schrijven van 29 juni 1747 dat het hem niet betaemelyck en dunckt dat stomme en versmaedelycke statuen in den tegenwoordigheyt van den levende Godt  omgedraegen souden worden. Het stadsbestuur ging akkoord. Valuas en zijn vrouw werden uit de processies verbannen…  

Reageren? Stuur Albert Lamberts een e-mail: albertlamberts@home.nl.

 

De Halte XXL van woensdag 18 januari 2022 - Een Italiaan in Blerick

Buslijn 88 brengt ons terug. We zijn opgestapt bij halte De Sondert in Blerick, tegenover Opa Jos. Geen familielid, maar de kringloopwinkel.

- door Sef Derkx/ foto's Facebook Opa Jos en collectie auteur - 
We komen er graag. Je vindt er kleding van prima kwaliteit voor een schijntje van het aankoopbedrag. Schroom om tweedehands kleren te dragen? Als je in een zaak een duur colbert koopt en het een keer draagt, is het ook tweedehands. Een kringloopwinkel is fascinerend. Loop erdoorheen en je wordt je bewust van de vergankelijkheid. Alles gaat voorbij, komt tot een einde.

Een huis moet worden leeggeruimd. De inboedel wordt verdeeld. Waar geen belangstelling voor is of plaats kan worden gemaakt in eigen woning, gaat naar een kringloopwinkel. Het blijft triest. Een troostende gedachte is dat die plek de start kan zijn van een tweede leven. Bijna onze complete collectie Venlose vastelaovend op vinyl komt van kringloopwinkels. We draaien in deze periode bij ijvoorbeeld Sjiengeleboem! uit 1950, gezongen door Felix Peters. Wat gebeurt? Steevast zingt iedereen het refrein mee. Het is een liedje voor de eeuwigheid. Tussen al het vergankelijke van de kringloopwinkel kortom schittert soms iets onvergankelijks.

Goed. Bij deze ronde door de kringloop vonden we een autobiografie van Salvatore Cantore (1942). Een schrijver die in Venlo woont, meldt de achterflap. Maar van wie we nog nooit hebben gehoord. Versplinterd glas is een caleidoscopische terugblik op zijn leven en dat van zijn moeder. Het is een verslag van een zwerftocht door Europa en speelt tussen 1943 en 1999. De vlucht van Italië naar Duitsland aan het einde van de Tweede Wereldoorlog is een belangrijk thema. Ontworteling en vernedering zijn onlosmakelijk verbonden met de jeugdjaren van de ik-figuur. Naarmate hij ouder wordt, zijn de gebeurtenissen van vroeger steeds meer tot last.

In de bus waren we begonnen aan het boek. We werden er meteen door gegrepen. Thuis gingen we op internet op zoek. Cantore studeerde theologie en filosofie en was als docent verbonden aan een toneelopleiding. Hij vertaalde het werk van Guiseppe Ungaretti, een belangrijke Italiaanse dichter. Het maakte het mysterie nog groter. Hoe kwam deze auteur in Venlo terecht? Via zijn uitgever kregen we zijn telefoonnummer. Salvatore Cantore woont sinds 2010 in Blerick, tevoren in het noorden van het land. Limburg trok hem omdat het naar eigen zeggen ‘dichter bij zijn Italiaanse wortels bracht’. We waren benieuwd hoe de stad beviel. Het antwoord kwam prompt. Nergens kun je zo fijn fietsen als hier. 

Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl.

De Waus gaat De Wuilus kösse

Zaterdag 28 januari wandelt een groep Venlonaren via de Sint-Urbanusweg en Oude Venloseweg naar Velden. De tocht dient een hoger doel: goed weer te bewerkstelligen voor de Gekke Maondig. Het initiatief voor de pelgrimage komt van het Venloos Vastelaovesgedeuns De Waus. Wie op pad gaat met een dergelijke belangrijke missie, vertrekt niet met lege handen. In de stoet wordt daarom tien kilo braadworst voor Clara meegetorst. Op het plein van Velden zal de gift worden overgedragen aan De Wuilus. Met de opdracht de worst in naam van de heilige Clara te verdelen onder de mensen die het minder breed hebben.

Tekst Sef Derkx | Foto's Ben Janssen (reportage pelgrimage van de Waus in 2011), collectie Pieter Duijf (historische fotomateriaal

Na de overdracht houdt de Wuilusprins en zijn adjudanten receptie. Tot slot van de plechtigheid worden de gasten uit Venlo onthaald op een vat bier. Het genademiddel stroomt uit een tap die kunstig verwerkt is in de fontein op het dorpsplein. Zie daar in het kort een relatief jonge vastelaovestraditie: De Waus kös De Wuilus.

Voor de Tweede Wereldoorlog trokken gelovigen naar Velden om de patroonheilige te vereren van het dorp, Sint Andreas. Vooral op zijn feestdag, 30 november, stroomde veel volk toe. De meeste pelgrims kwamen in groepjes. Ze liepen, gingen op de fiets of namen de tram van de Maasbuurtspoorweg. Ook uit Duitsland was er belangstelling. Processies uit ver gelegen plaatsen vertrokken de avond ervoor, liepen al biddend de hele nacht door en kwamen op de feestdag zelf vroeg in de ochtend aan. Na afloop van de kerkelijke plechtigheden was het volop feest in Velden. Het dorp was mooi versierd en overal stonden kraampjes waar de pelgrims religieuze souvenirs, snoepgoed en snuisterijen konden kopen. De wandelaars die vanwege de communie lang nuchter hadden moeten blijven, rammelden natuurlijk van de honger. Na de mis werd daarom stevig getafeld. In de cafés werd roggebrood met boerenham geserveerd en als slotakkoord van het pelgrimsontbijt het Limburgse feestgebak bij uitstek: pruumkesvlaai.

 Men riep Sint Andreas vooral aan tegen keelziekten. Het spreekt dat op zijn feestdag dit gevoelige lichaamsdeel ook verkwikt werd met potten bier. De dialectschrijver Sjang Cornet vermeldt dat het gerstenat gebrouwen werd door Scholsens Tieske en Matheas van Leipzig. Via Cornet is ook een prachtige uitdrukking bewaard gebleven die samenhangt met de pelgrimage. Venlonaren gingen naar Velden om ‘de wuilus te kösse’. Wuilus is de dialectnaam voor Sint Andreas en wat indertijd gekust werd, was een reliekmonstrans met een splinter van het X-vormige kruis waaraan de apostel de marteldood stierf. Voordat de terugreis werd aanvaard, gingen de gelovigen langs bij de koster van Velden om een flesje gewijd Andreaswater te kopen. Het was een probaat middel tegen muizen. Of het tegen katers hielp, wordt niet vermeld.

Het initiatief van De Waus is dus eigenlijk een oude traditie die op een nieuwe wijze inv ulling en vorm krijgt. De worst voor Clara is een wijdverbreid fenomeen. Tot Clara werd gebeden voor mooi weer. Heden ten dage hopen veel organisatoren van evenementen door worst te geven aan een goed doel, Clara mild te stemmen en haar te bewegen buienfronten te verdrijven. En dan is er natuurlijk nog de unieke Gekke Maondig van Velden. De bakermat van het feest ligt in het buurtschap Schandelo. Het was een rebellie van de jeugd tegen het bedaagde Sint-Sebastianusgilde. Van dit broederschap – dat met name excelleerde in drinken en kaarten – mochten alleen getrouwde mannen en vrijgezellen die de dertig waren gepasseerd, lid worden. De jongeren organiseerden daarom een eigen feestdag: de Gekke Maondig. Lange tijd was het een licht anarchistische, spontane festiviteit Vanaf het begin van de jaren vijftig van de vorige eeuw is het onder de regie gekomen van De Wuilus.

Vastelaovend inspireert mensen steeds opnieuw. De Waus komt uit de creatieve koker van de carnavallist pur sang en woordkunstenaar Jan Pollux. Het is geen officieel gezelschap, maar ‘un gedeuns’. Sinds 2007 wordt ieder jaar een jaarvergadering gehouden, een bijeenkomst waarop oud en jong talent op de bühne staat. De avond heeft de vorm van een schertsvergadering. De preses klopt zichzelf voortdurend op de borst. De Waus is humor tot de macht elf van elf. Iedereen betaalt entree. Het batig saldo gaat naar OB De Woers, een organisatie die zich inzet voor volks culturele activiteiten.

Zo’n vijfentwintig jaar geleden keerden velen de vastelaovend de rug toe. In plaats van feest te vieren, ging men liever een weekje naar de zon of de sneeuw. Vaandelvlucht van het ergste soort, achteraf beschouwd. In 1998 zong Martin Peters er het prachtige liedje 2011 over. Dat geprofeteerde jaar is nu alweer meer dan elf jaar oud en wat blijkt? Vastelaovend is niet dood, nee het feest der feesten is ook na de coronapandemie springlevend. Het wordt vol overgave gevierd. We reizen over de hele wereld, maar met vastelaovend zijn we in eigen stad of dorp. In een tijd van ieder voor zich en god voor ons allen, is de vastelaovend een hoogfeest dat mensen in een sfeer van gelukzaligheid samenbrengt.

Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl

De Halte XXL van woensdag 11 januari 2023 - Over Opa Jos en Wiel Vestjens

 - door Sef Derkx - 

Opa Jos is een kringloopwinkel in Blerick. Uitnodigend, ruim opgezet en met een breed assortiment. In een zithoek kun je aan een tafel de aanwinsten bekijken. Met gratis koffie en thee. 

We komen er graag, mede omdat op een steenworp afstand een bushalte is: De Sondert. De poëtische naam is een verwijzing naar een boerderij op de grens van Blerick en Grubbenvorst. In het dialect werd gesproken over De Zongert. Op een topografische kaart uit het midden van de negentiende eeuw wordt De Sondert al vermeld.

In ovaal Sondert (gevonden op ww.topotijdreis.nl)

Begin dit jaar gingen we naar Opa Jos. Met lijn 88 richting Grubbenvorst en Venray. Eigenlijk was 88 al een voorteken, het is immers een veelvoud van het mythische getal elf. Dat realiseerden we ons echter pas achteraf. In de hoek waar we altijd als eerste op afstevenen, de boeken en geluidsdragers, vonden we 45 toerensingletjes en ep’s uit de vroege jaren zestig van De Wortelepin. Als verzamelaar van vastelaoves-vinyl springen je dan terstond de tranen in de ogen.

De golde vastelaovesstum... (met dank aan Nicole Berden-Vestjens)

Er zat een plaatje bij uit 1964. De fameuze Wiel Vestjens zingt Ein Bliericks Maedje. We horen u denken: Ho, ho… Wiel Vestjens bij De Wortelepin? Het is toch een gouden stem, die onlosmakelijk verbonden is met Jocus? Ja, maar dat gold echter nog niet in de vroege jaren zestig. Vestjens trad overal op met een Venloos repertoire. Hij was in 1963 lid geworden van Jocus. Maar plaatjes opnemen voor het Venloos vastelaovesgezelschap was een onbereikbaar ideaal. Die eer was voorbehouden aan de Hofzengers, met onder meer Felix Peters en de broers Sjraar en Piet Peetjens.

Label Kant 1 van EP Wortelepin uit 1964 (collectie Sef Derkx)

Een collega van Wiel Vestjens bij de gemeente Venlo musiceerde bij de Blerickse harmonie. Hij effende het pad naar het Liedjes Matinee van 1964 van De Wortelepin. Wiel Vestjens kwam, zong en overwon met Ein Bliericks maedje, dat hij samen met Frans Munnich had geschreven. Hoe de glorievolle uitslag in Blerick viel, is niet bekend. Een zanger van euver de brök die gloedvol zingt hoe hij het hart verovert van een Blericks meisje? Het heeft hier en daar wellicht tot tandenknarsen geleid. De samenvoeging van Blerick bij Venlo in 1940 was in de slechts mogelijke aarde gevallen. Het annexatieleed was nog niet verwerkt. Hoe het ook zij, drie jaar later won Wiel Vestjens opnieuw in Blerick met het schitterende Pin-up. 

De meesterlijke tekst is van Ad Pollux, de muziek van Frans Wetjens - beiden Venlonaren.

Hoesje van EP Wortelepin met Pin-Up (collectie Sef Derkx)

Hoe het ook zij. Het refrein met de eerste regel: Ik zeen dich nog ’t leefste met de pinkes in de haor, wordt nog altijd volop meegezongen. Zelfs in Venlo.

Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl.