De Halte XXL van woensdag 22 oktober 2025 - Maria de Rijke

- door Sef Derkx/foto's Limburgs Museum en Wilkipedia)

 De busreis gaat vandaag naar het Missiemuseum. Er is overvloedig regen voorspeld, dus besluiten we ook de expositie ‘Bourgondiërs in Limburg’ te bezoeken in het Limburgs Museum. Doorgaans zijn we geen liefhebbers van audiotours.

Voor ‘Bourgondiërs in Limburg’ maken we een uitzondering. We hebben er geen seconde spijt van. De pracht en praal én de ellende van het hertogelijke hof uit de vijftiende eeuw worden opgedist als in RTL Boulevard. In dit type tv-programma’s wordt gedweept met het wel en wee van royals in het huidige tijdsgewricht. Koningshuisdeskundigen van dienst struikelden onlangs bijvoorbeeld bijna over hun woorden toen het ging over een off-shoulder jurk met groene glitters van kroonprinses Amalia. Ze droeg de jurk bij het galadiner van de nieuw aangetreden groothertog van Luxemburg.

De hertogelijke familie van Bourgondië uit de vijftiende eeuw zou er de al dan niet blote schouders over hebben opgehaald. Wat armoedig, zouden ze meesmuilend gefluisterd hebben. Wat betreft kostenverslindend vertoon waren Filips de Goede, Karel de Stoute en Maria de Rijke onovertroffen. Dit hertogelijk trio - respectievelijk vader, zoon en kleindochter - staat centraal in de prachtige tentoonstelling. Een voorbeeld van Bourgondisch geld-over-de-balk-smijten. In 1453 veroveren de Turken Constantinopel. Filips organiseert ‘Het Banket van de Fazant’. 

Wanneer we beschrijvingen van tijdgenoten serieus kunnen nemen, moet het een uitspatting van de buitencategorie zijn geweest die in eeuwen zijn weerga niet heeft gekend. Honderden gasten worden getrakteerd op overvloedig spijs en drank. Een muziekensemble duikt op uit een reuzenpastei. Op het hoogtepunt maakt de Grote Turk zijn entree met een olifant met erop Vrouwe Constantinopel. Ze roept de aanwezige ridders op haar te bevrijden. Dit soort spektakel. Als eerste zweert Filips de Turken te verdrijven, de ridders volgen braaf. 

Het exorbitante banket is een succes, maar van een kruistocht komt het nooit. In de expositie in het Limburgs Museum is een door een gouden gordijn afgeschermde ruimte, waarin het 'Banket van de Fazant' kan worden herbeleefd. 

Na het wel, het wee van het hof. Ook daar smullen we van. Maria de Rijke wordt in 1457 geboren. Bij haar doop schitteren Filips en Karel door afwezigheid, omdat zij ‘slechts een meisje is’. Maria is twintig als haar vader sterft en zij hem moet opvolgen. Kommer en kwel kenmerkt haar regeerperiode. Wanneer ze vijfentwintig is, struikelt haar paard en valt op haar. Na enkele dagen verschrikkelijke pijn te hebben geleden, overlijdt Maria. 

De jonge, geliefde hertogin wacht sindsdien in een praalgraf in Brugge op de Jongste Dag.

Reageren? Stuur Sef Derkx een email: floddergats@xs4all.nl.

Van nul tot nu van woensdag 15 oktober 2025 - Sterrenparade, berentent, bokstent, vlooientent (2)

- door Albert Lamberts - 

Her en der in de regio hebben of hadden de kermisexploitanten hun attracties opgebouwd. Moderne, vaak hightech bouwwerken. Heel wat anders dan de eenvoudige draaimolens van voorheen. Nu gaat het hoog, is het razendsnel. Vroeger was de grote rups wel zowat het summum naast de botsauto’s. Wel stonden er toen meer tentjes met bezienswaardigheden en boden sommige zelfs regelrecht sensatie. 

Een kraam met zoetigheden (foto collectie Albert Lamberts)

De berentent bijvoorbeeld. Daar konden dappere mannen het gevecht aangaan met een beer. Over die berentent is trouwens wel een aardig verhaaltje te vertellen, waarin de doelman van de Venlose Hockeyclub een belangrijke rol speelt. 26 mei 1953, aanvoerder Piet Nefkens moest zijn ploeg oppeppen voor de belangrijke wedstrijd tegen het Haagse HHYC enkele dagen later. Nefkens had zijn eigen methode. Op die 26^ste mei toog hij met zijn ploeggenoten, na het nodige aan Bachhus te hebben geofferd, naar de kermis in Blerick. Bij de berentent werd halt gehouden en daar werd keeper Maan Jacobs nietsvermoedend door grinnikende clubgenoten naar voren geschoven om de confrontatie met bruintje aan te gaan. De doelman wist, eenmaal met de beer in de ring, niets anders te verzinnen dan tegen de beer aan te hangen, het beest uit evenwicht te brengen en er bovenop te belanden. Hij werd tot overwinnaar uitgeroepen en mocht 2,50 gulden incasseren. VHC won in Den Haag met 4-0 en werd kampioen van Nederland. Missie geslaagd.

En dan was er de vlooientent, waar ‘getemde’ vlooien uit hun onderkomen, luciferdoosjes, werden gepakt en door de dresseur voor piepkleine zilveren karretjes werden ingespannen en vervolgens rondjes draaiden of andere kunstjes uitvoerden.

Absoluut vermakelijk, zeker voor de pubers, was de tent van de Sterrenparade, waar enkele jonge dames in voor die tijd gewaagde pakjes hun danskunsten vertoonden.

Interactie was er ook, want behalve krachten meten met de beer konden de flinke Venlose jongens daarvoor ook terecht in de bokstent. Eén familie had nogal wat sterke boys in de gelederen. Het verhaal gaat als volgt: de kermisattracties gingen na het middaguur open, dus ook de bokstent. Al snel werd, terwijl de boksers en worstelaars (waaronder ene Johnson en Baby Austin; sta niet in voor juiste spelling) een ware show opvoerden, een oproep gedaan: wie durfde zijn krachten met een van de boksers te meten. Voor de mannen van de Venlose familie een kolfje naar hun hand. Een goed half uur later kwamen zij met winstpremie naar buiten en moest de bokstent voor enige tijd sluiten; de boksers moesten worden opgelapt.

Vroeger besloeg de kermis het hele Nolensplein. De botsauto’s stonden steevast aan de zuidzijde van het plein, tegenover de ijssalon van Meijers. Kraampjes met snoepgoed zoals wijnbollen, wijn-, kaneel- en boterstokken stonden aan de oostzijde tussen plein en park, waar kinderen ook touwtje konden trekken of de grotere jeugd zich een prul bij mekaar kon schieten aan de schiettent. Aan de andere kant van de straat stonden de goktentjes, waar vooral werd verloren.

Wordt vervolgd

Reageren? Stuur Albert Lamberts een email: albertlamberts@home.nl.

De Halte XXL van woensdag 15 oktober 2025 - Karel 'de Verschrikkelijke' en Venlo

 - door Sef Derkx/foto's Limburgs Museum -

Het is voor iedereen herkenbaar. Je kunt met geen mogelijkheid op de naam van iemand komen. Het gebeurde op de dag van onze expeditie met de bus. Het regende en zou blijven regenen. Dus besloten we naar het Missiemuseum te gaan en tevoren de wonderschone expositie ‘Bourgondiërs in Limburg’ in het Limburgs Museum te bezoeken. De laatste tentoonstelling is een uitgelezen kans om voorwerpen van kunst, kunstnijverheid en ambacht uit de vijftiende eeuw te zien.

Bourgondië was een hertogdom in Frankrijk; in de vijftiende eeuw breidde het zijn macht uit. Het oog viel op de steden langs de Maas. Afschrikwekkend was het beleg van Venlo in 1473 door een  Bourgondische troepenmacht onder Karel de Stoute. De stad gaf zich na enkele dagen over. De hertog liet twee bekende inwoners onthoofden en driehonderd militairen in de Maas verdrinken. Om bespaard te blijven voor plundering moest Venlo bovendien 32.000 guldens ophoesten.

De Gemäldegalerie in Berlijn gaf een portret van Karel de Stoute (1433-1477) in bruikleen voor de expositie. De hertog van Bourgondië oogt een beetje beduusd. Wanneer we aandachtiger kijken, valt ons ineens op dat Karel als twee druppels water (als twee druppels bourgognewijn is toepasselijker) lijkt op iemand uit het Venlose uitgaansleven uit de jaren zeventig van de vorige eeuw. Op wie? We pijnigen tevergeefs onze hersenen.

Daarom terug naar Karel de Stoute zelf. De hertog was bijna permanent bezig met oorlogen in buurlanden of met het uiterst wreed neerslaan van opstanden. Tijdgenoten noemden hem le Terrible, de Verschrikkelijke. Zijn gedrag werd gezien als gestoord. In 1468 liet hij zijn troepen tekeer gaan in Luik. Moordend, brandstichtend en plunderend. Het portret in de expositie is met precisie, geduld en met grote kennis en kunde geschilderd. Verbluffend. Portretten waren populair als een soort van remedie tegen het verstrijken van de tijd. De tijd waarin herinneringen aan personen worden opgeslokt en verdwijnen. Het portret laat een andere hertog zien dan Karel de Verschrikkelijke.  Eerder een schijnheilige kwezel, angstig wellicht voor hemelse straffen na zijn dood. Daarover gesproken. Letterlijk in het harnas sterft Karel voor de stadsmuren van Nancy. Eenzaam achtergelaten, zijn lijk aangevreten door wolven. Bij een onderzoek in 1979 van zijn praalgraf in Brugge bleek zijn skelet verdwenen. Waar het gebleven is? Het is niet bekend. Net zoals de naam van de cafébezoeker, waarnaar we op zoek zijn sinds het bezoek aan het Limburgs Museum (wordt vervolgd).

Reageren? Stuur Sef Derkx een email: floddergats@xs4all.nl.

De Halte XXL van woensdag 8 oktober 2025 - 't Knibbelke

- door Sef Derkx -

Onderweg van bushalte Goltziusstraat naar Stadsherberg Ald Weishoes krijg ik gezelschap van een muzikale oorwurm. Een lied van Jack Poels,  dialectdichter uit America, met de strofe: Al stort de ganse werlt inien 't kan niks geave/Zolang 't beer en de café mar blieve stoan. Ware woorden, geen speld tussen te krijgen. Een omgevallen glas bier is een klein ongemak. Droogdeppen en nieuw glas bestellen. Maar een ingestort café is een ramp van ongekende grootte. Ook als er geen slachtoffers te betreuren zijn. Cafés zijn belangrijk voor de sociale cohesie. Je vindt er vaak wat je in de rest van de samenleving tevergeefs zoekt. Liever een gezellige kroeg dan een stapel duurbetaalde rapporten over het sociale domein. Als frequente cafébezoekers hoeven we ons in Venlo geen zorgen te maken over de teloorgang van de horeca. Stadsherberg Ald Weishoes waar we heengaan is gevestigd in een monumentaal pand dat enkele jaren geleden is gerestaureerd en verduurzaamd.

We ontmoeten er vandaag Jeroen van de Ham (1974). Hij heeft er een respectabel verleden liggen. Voor het eerst kwam hij er op uitnodiging van Jocus Toekóms. Met Kim Duyvenstein werd hij adjudant bij jeugdprins Leon Smeets. Enkele jaren later werd hij zelf hoeëgheid van Jocus Toekóms: ‘De vastelaovend voor de jeugd in het Ald Weishoes was echt geweldig. We hebben zo’n plezier gehad. Als jongens en meisjes in de tienerleeftijd waren we echt onder elkaar. Dansen in kringen met de armen over elkaars schouders, de vastelaovesliedjes zingen of gewoon rondrennen door het gebouw.’

Wat de toezichthoudende volwassenen niet wisten, was dat de jeugd alle hoeken en gaten van het Ald Weishoes kende. En wist te vinden als Amors pijlen raak hadden geschoten. Jeroen bleef ook door het jaar heen in het Ald Weishoes komen. Het werd voor hem een soort huiskamer: ‘Op zeker moment ben ik op de vrijdagavonden gaan dj’en in ’t Knibbelke. De zaal voor de wat oudere jeugd, zo van rond de zeventien. Ik had twee draaitafels en een mengpaneel. Er werden alleen singletjes gedraaid. Toptijd was het. Ik heb me hier kunnen ontplooien en ging ook dj’en op verjaardagen.’

Voor de voormalige jeugdprins en dj heeft het Ald Weishoes vorig jaar een diepe emotionele betekenis gekregen: ‘We zijn er samen gekomen met familie en vrienden om afscheid te nemen van mijn broer. Niels kwam hier ook als kind. Zijn met voetbalclublogo’s beschilderde kist stond op de binnenplaats. Ik weet absoluut zeker dat hij dit samenzijn op deze plek heel fijn had gevonden.’

Reageren? Stuur Sef Derkx een email: floddergats@xs4all.nl.

Van nul tot nu van woensdag 8 oktober 2025 - Sterrenparade, berentent, bokstent, vlooientent

- door Albert Lamberts -

Zoals in de kop vermeld: allemaal attracties op de kermis van pakweg zestig, zeventig jaar geleden. Op de dag van vandaag zijn de evenementen van enige allure in Venlo op de vingers van twee handen nog bijna niet meer te tellen, maar dat was vroeger bepaald anders. Vastelaovend, kermis, of een feest van Harmonie of Fanfare, dat was het wel zo’n beetje. Laat ik de kerkelijke feesten buiten beschouwing.

De kermis was vroeger één van de écht feestelijke gebeurtenissen in de stad. Eigenlijk twee, want er was een voorjaars- annex Pinksterkermis en in september de najaarskermis. Attracties op het Nolensplein en rond het centrum, op de Bolwaterstraat, Helbeek, in de Parkstaart en langs de Maas stonden de wagens van de kermisexploitanten: woonwagens en wagens voor hun attractie. In mijn jeugdjaren werd de kermis ingenomen door draaimolens, grote en kleine rups, botsautoos, schiettent, holly-holly, berentent, vlooientent en bokstent en de duizelingwekkende steile wand voor motoren, die als het ware aan de wand kleefden. Sensatie alom. En een tent met, jawel, met wel heel aparte bezienswaardigheden als een vrouw van 180 kilo of meer, lammetje met twee koppen, een of ander exotisch beest op sterk water en dat soort rariteiten. 

Draaimolen op de kermis in de jaren zeventig van de vorige eeuw (foto collectie Gemeentearchief Venlo) 

Over de kermis van nog langer geleden put ik uit een verhaal uit 1953 over de kermis van vóór de Tweede Wereldoorlog. Geschreven in dialect, maar hier in het Nederlands.

Op de grote markt stonden de spullen, op het Gaasplein (Nolensplein), waar op de andere helft de oude gasfabriek nog stond, langs het klein park (Nolenspark) en op de Puteanusstraat stonden allerlei kraampjes en tentjes. Maar dat was het nog lang niet allemaal. Ook in de Parkstraat, op het Hanenmeer (?) en op de Helbeek hadden de kermismensen hun spullen neergezet.

Ten koste van een halve of hele gross kon men zich in de tentjes laten bezeibele (beduvelen). Je werd er keurig in het ootje genomen, want het was nog geen äörtje (halve cent) waard wat je werd getoond. Een zwart gemaakte van de Kleine Hei, vastgeklonken aan zware kettingen, at rauwe rijst en brulde als een leeuw, die met zijn staart tussen de deur zat. Dat zou dan een gevangen menseneter uit Somalieland zijn. Je kunt je er alles bij voorstellen...

Uiteraard speelde het kermisfeest zich ook af in de vele cafees, die heel kien de prijs van een pilsje hadden opgewaardeerd van tien naar vijftien cent. Deze forse prijsverhoging bracht heel wat tongen in beweging: om er zijn misnoegen mee duidelijk te maken en om er zeker niet één minder om te drinken. In de kranten werd royaal geadverteerd met café-chantant of kermismatinee, die zich altoos in royale belangstelling mochten verheugen. Familie van buiten de stad kwam, vaak in het nieuw gestoken, naar Venlo. Er werd extra gekookt en, vanzelfsprekend van groot belang, had zowat elk huishouden een ‘kiendje’ beer in de kelder liggen, netjes tussen enkele ijsstaven om het goed koel te houden. Zo’n vaatje bevatte tussen de achttien en twintig liter bier.

Wordt vervolgd.

Reageren? Stuur Albert Lamberts een email: albertlamberts@ home.nl.

De Halte XXL van woensdag 1 oktober 2025 - Geloftes aan Maria

- door Sef Derkx/ beeld via Delpher en Wikipedia -

 Het is inmiddels vertrouwd: met de trein naar Tegelen, een wandeling door de geboorteplaats van mijn moeder naar het Wilhelminaplein en daar de bus terug naar Venlo. Op de eerste dag van de astronomische herfst is het weer wondermooi. De expeditie gaat vandaag naar een bijzonder Mariabeeld. In Tegelen heerst onvrede over het groen rond het monument. Velen vinden dat het perkje aan de Raadhuislaan er verwaarloosd bij ligt. De reactie van de gemeente is voorspelbaar: de wildgroei verhoogt de biodiversiteit. Als wij er zijn, is de plek afgezet met hoge hekken en wordt er hard gewerkt.

De sculptuur van Charles Vos uit 1948 verdient een mooie omgeving. De cultuurhistorische waarde is bijzonder groot. Het beeld is nauw verweven met de oorlogsgeschiedenis van Tegelen én de vastelaovestraditie. Tegelen werd in het najaar van 1944 overspoeld door Venlonaren, die de bombardementen waren ontvlucht. Er was nauwelijks meel om brood te bakken en de evacuatie van Tegelen dreigde. Op Tweede Kerstdag 1944 deed een groep inwoners drie plechtige geloftes aan Maria.

Wanneer Tegelen gespaard zou blijven voor oorlogsrampen, zou er vijfentwintig jaar geen vastelaovend meer gevierd worden. Bovendien zou als dank een pelgrimage naar een Maria-bedevaartoord worden ondernomen en zou er een beeld geplaatst worden van Maria. De geloftes werden in 1946 zelfs door de gemeenteraad bekrachtigd.

De sculptuur uit Portland-kalksteen kwam er dus. Het plaatselijk nieuwsblad beschreef de symboliek als volgt: ‘De hele houding van de ranke Mariafiguur – de naar achteren gestrekte rechtervoet, de wapperende hoofddoek en de golvende lijnen der kleding – spreekt van een te hulp snellen. Alsof O.L. Vrouwe zich haast om de dreigende onheilen van onze plaats af te weren. Het Kind Jezus drukt Tegelen (voorgesteld door het wapen onzer gemeente) aan Zijn hart als om aan te duiden dat Tegelen Hem na aan het hart ligt.’ Op de sokkel staat de tekst: ‘Door U heeft Hij onze vijanden vernietigd.’

Ook de andere gelofte werd ingelost, die van een pelgrimage naar een plek met een bijzondere verering van Onze Lieve Vrouw. Het werd kapel In ’t Zand in Roermond. Maar ja, dan was er nog de derde gelofte. Deze lag als een molensteen om de nek. Vijfentwintig jaar geen vastelaovend vieren. Het was te veel gevraagd. Grote groepen Tegelenaren gingen vanaf 1946 naar de Venlose vastelaovend. In 1951 werd de gelofte ingetrokken, waarna D’n Oeles werd opgericht. Op 17 november van dat jaar presenteerde de vereniging de eerste zitting.

(Met dank aan Jos Wolbertus)

Reageren? Stuur Sef Derkx een email: floddergats@xs4all.nl.