Nul tot nu van woensdag 31 mei 2023 - Venlo schreef filmhistorie

 

- door Albert Lamberts -  

Tieneke Verstegen voelde zich een beetje conservator. Ik was vrij recent nog even bij haar op bezoek. Tineke woonde in de Vleeschstraat – zo staat de naam nog steeds geschreven – in het voormalige City-theater, in wat eens de oudste bioscoop van Nederland was. 

Al bijna 120 jaar is het fenomeen bioscoop in Venlo bekend. Momenteel telt Venlo nog een aantal bioscopen, zoals CityCinema en Filmtheater Nieuwe Scene en als het aan ondernemer Heijmans van Taurus Adventure had gelegen was er nog wel een bioscoop aan toegevoegd, maar zijn al van tientallen jaren geleden daterende plannen konden nog steeds niet worden verwezenlijkt. Zoals echter gezegd, al ruim 120 jaar kent Venlo bioscopen. Sterker nog: de oudste bioscoop van Nederland was in Venlo gevestigd, aan de Vleeschstraat. Dat was de kinomatograph van Venlonaar Caubo.

 Niet te missen: er was een bioscoop gevestigd  (collectie Albert Lamberts)

In september 1896 begon Jos Caubo in het fameuze etablissement Die Porte van Cleve. In een zaal van het Hotel-Restaurant konden de Venlonaren tien jaar later kennis maken met het medium film. Caubo bood de reizende kermisattractie American Bioscope gelegenheid om in Die Porte van Cleve filmbeelden te vertonen aan een uiterst nieuwsgierig Venloos publiek. Dat stak zijn enthousiasme over dit nieuwerwets gedoe niet onder stoelen of banken en dat was voor Caubo een gerede motivatie een bioscoop op te richten. Het bleek absoluut geen miskleun. De juiste naamgeving bleek voor hem lastiger dan de exploitatie rond te krijgen. Het moeilijke kinomatograph werd weldra gewijzigd in Theater Varieté en na een ingrijpende verbouwing, waarbij het interieur een meer chique karakter kreeg, zodat ook de zogeheten gegoede burgerij zich kon conformeren aan dit volksvermaak, de naam Elite Bioscoop. In 1928 kreeg het theater zijn definitieve naam: City Theater.

Het kon voorbijgangers niet ontgaan; op de fraaie voorgevel stond boven, links en rechts van de naam Porte van Cleve en Café Restaurant, bioscope en City-Theater. Jos Caubo wilde het weten en iedereen moest het weten.

Het graf van Henri Caubo op de begraafplaats in Venlo (foto Albert Lamberts)

Juist die gedachte had in het jaar 1920 een dramatisch gevolg. Om reclame te maken voor de bioscoop en voor de film Christus stapte Henri Caubo, zoon van de exploitant, met twee anderen  in een klein vliegtuig om strooifolders over Venlo uit te gooien. Het was 28 februari. Het kleine vliegtuigje kreeg motorpech en stortte neer bij de Lomstraat. Henri en zijn beide andere inzittenden kwamen daarbij om het leven. Henri Caubo werd op de begraafplaats in Venlo begraven. Op zijn graf staat een afgebroken zuil, als symbool voor een afgebroken leven. Zoon Caubo werd 26 jaar.

De in Noord-Limburg bekende architect Piet Leusen ontwierp in de jaren dertig een nieuw onderkomen voor het horecadeel en de bioscoop. Het pand trok de aandacht wegens de mooie voorgevel in geel/groene baksteen. En gelukkigerwijs bleef uitgerekend deze voorgevel overeind toen het pand in het najaar van 1944 werd getroffen door een van de dertien bombardementen door de geallieerden, die de bruggen trachtten de vernietigen, zodat de Duitsers geen nieuwe troepen en materieel naar de westkant van de bijna geheel bevrijde westkant van de Maas konden overbrengen. De schade in Venlo was enorm en ook het mooie theater was op de voorgevel na vrijwel geheel vernield. In 1951 werd het volgens de originele bouwtekeningen herbouwd. De grote zaal telde maar liefst achthonderd zitplaatsen. Floreerde de bioscoop aanvankelijk in de naoorlogse jaren nog fantastisch, met de komst van de televisie eind jaren vijftig werd de neergang ingeluid en zag Caubo zich genoodzaakt de zaal te verkleinen. Dat wil zeggen, de benedenverdieping (de oorspronkelijke zaal) werd ingericht tot winkel en de bovenverdieping (het balkon) werd de nieuwe filmzaal. 

Inmiddels exploiteert de vierde generatie Caubo CityCinema, een mooie bioscoop, die in 2013 werd geopend. Toen het City Theater na bijna honderd jaar de film stopzette gebeurde dat in stijl. In de hele maand januari 2000 stonden oude toppers op het programma: The sound of music, Turks Fruit, Schindler’s List, Jurassic Parc en de onverwoestbare Titanic. De vertoningen werden steeds voorafgegaan door een Polygoon-journaal met de legendarische nieuwslezer Philip Groenendal.

Tieneke Verstegen was de zorgzame bewoner van het voormalige bioscoopgebouw dat op de gemeentelijke monumentenlijst is geplaatst.

Hoe ging en gaat het verder? Dat is wellicht voor een volgende keer.

Reageren? Stuur Albert Lamberts een email: albertlamberts@home.nl. 

Van nul tot nu van woensdag 24 mei 2023 - Uit het adresboek voor Venlo 1965

 - door Albert Lamberts - 

Nooit oude adresboeken, stadsgidsen, gouden gidsen of dergelijke bij het oud papier zetten. Dat is doodzonde, immers deze boeken bevatten een schat aan informatie, gegevens over het reilen en zeilen van mensen in voorbije tijden. Ik vrees trouwens dat mijn vrouw het niet helemáál, of misschien zelfs helemaal níet met me eens is, maar dankzij het opslaan van boeken, documenten en andere geschriften uit het verleden kunnen we leren over de geschiedenis van de stad en haar inwoners.

Zo bladerde ik onlangs door het NUHA-adresboek voor Venlo 1965 volgens officiële gegevens. NUHA staat voor Nederlandse Uitgeverij van Handelsinformaties. Was gevestigd aan Het Leidseplein 5-9 in Amsterdam. Het boek bevat een ware schat aan gegevens, ook al omdat er prachtige advertenties in zijn opgenomen. Het barst trouwens van de advertenties, want op de voor- en achterzijde van de harde omslag prijken de annonces en… jawel, aan de zij- en onderkant op de bij elkaar komende pagina’s en op de rug van het boek heeft een aantal slimme ondernemers een boodschap laten afdrukken: VIVO – Voor al uw levensmiddelen – VIVO en Autorijschool JAN Christis, Sloterbeekstraat 96, Telefoon 5761. En op de rug AWEKA Venlo.

Bij het doorbladeren springen je bij tijd en wijle bijkans de tranen in de ogen bij het besef van wat er allemaal wel niet is verdwenen uit de stad.   

 

In 1965 was er natuurlijk nog geen sprake van internet, google, wikipedia en weet ik wat niet allemaal op digitaal gebied. Boeken, kranten, informatiegidsen, telefoonboeken, gemeentegidsen, alles was op papier, zo ook dus het NUHA-Adresboek voor Venlo 1965. Aan het voorwoord van de uitgever gaan twaalf pagina’s met advertenties vooraf met in totaal 23 advertenties van ondernemers, bedrijven en instanties. Bijvoorbeeld annonces van de BICO Geschenkenhuis aan de Gelderspoort, V&D, Schouten voor banden, J. Zeelen Makelaarskantoor, de Gemeente-spaarbank Marius N.V. Kleding, Baur aan de Kleine Kerkstraat, Firma Hecker & Zoon, Fa. Gebr. Pollux, Groothandel en Commissionairs in Groenten en Fruit aan de Gasthuiskampstraat, Drukkeri j van Spijk aan de Sloterbeekstraat. Allemaal verdwenen; weg.

Het woord vooraf van de uitgeverij (NUHA) aan de lezers bevat eigenlijk profetische taal. Natuurlijk schrijft de uitgever dat hij blij is weer een nieuwe editie te kunnen overhandigen van onze NUHA-Adresboeken, die een getrouw beeld van de Nederlandse steden willen geven. En dan komt de vooruitziende blik:  Met steeds groter snelheid veranderen de tijdsomstandigheden, steeds groter wordt het aantal inwoners en steeds talrijker worden daardoor de bedrijven, die in de immer stijgende behoeften moeten voorzien: in één woord steeds gecompliceerder wordt het leven. Wij pogen dit snelle tempo en deze vele veranderingen in ieder opzicht bij te houden. Voilà, een juiste blik in de glazen bol.

De makers van het boek benadrukten dat zij voor de gebruikers een praktisch, overzichtelijk en veelzijdig werk hebben willen samenstellen en dat het hun genoegen zal doen als de lezerskring ons nog suggesties wil doen toekomen omtrent de inhoud of de indeling van het adresboek. Behalve dat het boek echt ongelooflijk veel informatie bevat zijn het toch vooral de advertenties die nu, bijna zestig jaar later, de aandacht trekken. En dat niet alleen wegens het ‘rustige karakter’ ervan, heel anders vaak dan nu, maar ook wegens de blik achterom, die ons gegeven wordt. Ja, ze wekken een beet je een nostalgisch gevoel op.  

Bijvoorbeeld wat horeca betreft: café St. Urbanus bij het Kapelletje van Genooi; Hotel Irene aan het Nolensplein, bar-dancing Juliana aan de Steegstraat in Blerick, Hotel-café-restaurant ‘t Fust aan de Nassaustraat en – wie herinnert het zich nog? – Napoli, cafetaria en restaurant (eigenaar Argante) aan de Gasthuisstraat.

En dan heb ik het nog niet eens over bijvoorbeeld banken, metaalgieterijen, grote en kleinere winkels. Er kan maar één conclusie worden getrokken: in de voorbije decennia hebben er zich heel wat ondernemingen, winkels en horeca-bedrijven in de stad gevestigd, maar er zijn er ook heel wat verdwenen. 

Reageren? Stuur Albert Lamberts een e-mail: albertlamberts@home.nl.

De Halte XXL van woensdag 24 mei 2023 - Eerst kloosterterrein, nu ommuurd woonpark: Park Waterloo in Steyl

 - door Sef Derkx -

Jan Kessels van Omroep Venlo vertelde een interessant verhaal. Veelzeggend voor de tijd waarin het speelt, eind jaren vijftig. Met zijn ouders ging Jantje op de fiets van hun woonplaats Panningen via Baarlo naar Steyl.

Prentbriefkaart met luchtfoto van het kloostercomplex Sint-Joseph, jaren dertig (particuliere collectie van Facebookgroep Van Arcen tot Belfeld)

Zodra ze van het veer over de Maas af waren, werd een kruis geslagen en een schietgebed uitgesproken. Het kloosterdorp Steyl was min of meer heilige grond, vandaar. Doel van de expeditie was een bezoek aan twee zussen van moederskant. Zuster Materna en zuster Emmanuel waren van de congregatie van de zusters van de Goddelijke Voorzienigheid. 

Zuster Materna (collectie Jan Kessels)

Rechts zuster Emmanuel (collectie Jan Kessels)

Prentbriefkaart van het Sint-Josephs Pensionat van de religieuzen, jaren twintig (particuliere collectie van Facebookgroep Groot Venlo van Arcen tot Belfeld)  

Ze werden in de volksmond de zwarte zusters genoemd, vanwege het zwarte habijt dat ze droegen. In het kloosterdorp woonden ook blauwe en roze zusters. Eveneens zo genoemd vanwege de kleur van hun respectieve habijten. Ze wonen er overigens nog steeds, de blauwe en roze zusters. Terug evenwel naar zwart. In de uitzending van Jan Kessels was ook wethouder Frans Schatorjé uit Steyl te gast. 

Voormalig mortuarium in Park Waterloof (foto Sef Derkx)

Hij vertelde dat op het voormalige kloosterterrein van de zusters van de Goddelijke Voorzienigheid nog ’t liekehuuske stond, het mortuarium. Het was  gerestaureerd, de moeite waard om er te gaan kijken. Met Hemelvaart in aantocht namen we buslijn 66 naar de halte Heyskampstraat.

In de jaren zeventig van de negentiende eeuw voerde de Duitse overheid een politieke strijd tegen katholieke instituties, die de boeken ingegaan is als de Kulturkampf. Kanselier Otto von Bismarck, een conservatieve staatsman van steil protestantse huize, wantrouwde socialisten en katholieken. Kloosterorden en congregaties werden in Duitsland verboden. De religieuzen gingen in ballingschap. Velen vonden een meer dan gastvrij onthaal in het door en door katholieke Limburg. De zusters van de Goddelijke Voorzienigheid vestigden zich vanuit Münster in 1876 in Steyl. 

Prentbriefkaart met kloostervleugel en kapel, jaren twintig (particuliere collectie)

Ze kochten de villa van de weduwe Josephine Moubis-de Rijk. Weldoener Joseph Albers leende de zusters geld. Vanwege deze hulp werd het nieuwe onderkomen het Sint-Josephklooster genoemd. De religieuzen zouden belangrijk worden voor Tegelen. Ze bouwden er een ziekenhuis en scholen. In 1994 verlieten de laatste zusters Steyl. Inmiddels is het voormalige kloosterterrein getransformeerd tot Park Waterloo, een ommuurd particulier terrein. Een bord bij de ingang vermeldt dat het is opengesteld voor bezoekers ‘Tussen zonsopgang en een uur voor zonsondergang’. 

Toegang tot Park Waterloo (foto's Sef Derkx)

De zon schijnt volop, dus gaan we door het toegangshek naar binnen. Op de een of andere manier voelen we ons toch een beetje indringer (wordt vervolgd).

Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl.

De Halte XXL van woensdag 17 mei 2023 - Struikelstenen voor Politiepost Velden

 - door Sef Derkx - 

Cafetaria Grandioos is een naam die je niet gauw vergeet. Of er echt grandioze snacks worden geserveerd, weten we niet. De onderneming in Velden bij de bushalte aan de Rijksweg is op deze ochtend nog gesloten. We lopen richting Lomm en komen voorbij aan een andere horecazaak, die ooit de parel van het dorp was. Café De Sport is al jaren gesloten en dichtgetimmerd. Decennialang kwamen hier stamgasten, gildebroeders, biljarters, voetballers, duivenmelkers en darters samen. Nu is het een soort van spookhuis, jammer. 

Voormalige Politiepost Velden (foto van Google Streetview)

We lopen door naar het pand op de hoek met de Vilgert, tegenover de Kloosterstraat. Het karakteristieke gebouwtje, dat uit drie bouwelementen bestaat, was in dagen van weleer de politiepost van Velden.

Hier voltrekt zich in de Tweede Wereldoorlog een drama. Om te ontsnappen aan de moordmachine van de nazi’s duiken Joodse kinderen en volwassenen onder. De Amsterdamse kinderen Marij Winnik en Annie Koekoek worden in de nazomer van 1943 opgenomen door gastgezinnen in Velden. Marij bij de familie Heuvelmans in buurtschap De Vilgert. Het echtpaar Nielissen in buurtschap Kraneveld geeft onderduik aan Annie.

Marij Winnik (bron website Historie Venlo - Dodenboek)

Annie Koekoek (bron website Historie Venlo Dodenboek)

Op dinsdag 4 juli 1944 rijden de nazi-handlanger Johan Berendsen en een medewerker op een motor met zijspan door Velden. Is de gevreesde en gehate Schrik van Venlo getipt? Iemand die zijn zinnen heeft gezet op het zogenaamde kopgeld, de premie die de bezetter betaalt voor iedere Joodse onderduiker die kon worden opgepakt? Het antwoord op deze beklemmende vraag is er nooit gekomen.

Johan Berendsen, september 1944 (foto met dank aan Gerrit van der Vorst) 

Mary Winnik wordt gevonden en meegevoerd. Samen met haar pop wordt ze opgesloten in de politiepost aan de Rijksweg. De overburen horen het kind schreeuwen en huilen. Anny Koekoek heeft zich verstopt in een perceel haver. Ook zij wordt ontdekt. Samen gaan ze later deze dag naar het politiebureau in Venlo.  

Prentbriefkaart Politiebureau Venlo, jaren dertig (colectie Sef Derkx)

Acht dagen later worden ze naar Kamp Westerbork overgebracht. Het Noord-Limburgse verzet probeert het transport van de meisjes naar Westerbork te stoppen en de kinderen te bevrijden. Tevergeefs. Samen gaan ze op 3 september 1944 met het laatste transport naar Auschwitz. Tegelijk met Anne Frank en haar familie. 470 van de mannen, vrouwen en kinderen die daar drie dagen later aankomen worden meteen doorgestuurd naar de gaskamers, onder wie Marij Winnik en Annie Koekoek.

Later dit jaar worden door de stichting Veldense Volkscultuur voor de politiepost struikelstenen gelegd voor beiden. Ze werden slachtoffer van de Holocaust, omdat ze waren wie ze waren. Joodse meisjes.

Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl.

Twee stadsgedichten met als thema VVV

 - door Sef Derkx -

Afgelopen vrijdag stelde VVV deelname aan de nacompetitie zeker. Met 2-1 werd thuis gewonnen van De Graafschap. Het was op snippenäörtje, in de 93ste minuut, dat de winnende goal werd gemaakt. Naar aanleiding ervan schreef ik het 'heldenepos met een knipoog 't Joeksmobiel. 

De Aanraakbare Held van de Kraal die ten tonele wordt gevoerd, is de legendarische Herman Teeuwen. Zijn urn met as is bijgezet onder het gras in De Koel. Met dochter Annemie de Bruijn-Teeuwen liepen we een tijd geleden naar de bijzondere plek in het VVV-stadion (camera Tom Ketelings voor Beeldwerk): 

Nu het gedicht.

➰

‘t Joeksmobiel

De rode draad is geel-zwart. Op wedstrijddagen

zelfs de kleur van het bloed. Geel-zwart. Godsonmogelijk

om deze club niet in je armen te sluiten. Niet in je hart.

 

Slechts een letter. Driemaal. De wijsvinger en middelvinger

gespreid en opgestoken. De andere vingers gebogen tot

een Vuist.

 

De V van Victorie

van Verbinding

van borst Vooruit           

van Vriendschap

van Vreugde en Verdriet

van Verhalen en Verleden

in Venlo de V van Voetbal

van VVV

 

Het gejuich en genäöl. De yell scheive drèk,

voorafgegaan door een aanzwellend ooh.

Een supporter die laege friettäöt roept.

De samenzang Ave Ave Ave VVV,

mantra die tot de voetbalhemel reikt.

 

De voetbalhemel met onze

aanraakbare helden van De Kraal.

Herman van d’n Mins Teeuwen,  

schoenmaat 56. Waar hij gespeeld had,

kon nooit meer een paard grazen.

Zijn urn bijgezet onder het gras

van De Koel. Veur ieuwig in de basis.

 

Een geliefde kan vaarwel zeggen.

Koffers pakken. Van een baan of huis

kun je veranderen. Spruitjes eerst niet lusten

en later wel. Maar een leven lang is er  

de verbondenheid met deze club.

 

Vaak dronken we het gal van

de gifbeker. Tot op de bodem.

Nu proeven we druppels zoet uit

de overwinningsbeker.

 

Als een wonder, de nacompetitie.

& Straks, straks.

 

De Koel kolkt over van geluk.

Supportersgeluk dat de berg

af klatert, gevolgd door ’t Joeksmobiel.

Venlo dat Viert alsof het Vastelaovend is. 

 

VVV zien we allemaol.

 

➰

De Trap in De Koel is inspirerend. Vlak voor de wedstrijd zie ik kinderen naar boven kijken. Over de trap richting deuren van de kleedkamers.

➰

Trap Aller Trappen

 

De Trap Aller Trappen

Is er altijd geweest

Vanaf dag één

 

God schiep de wereld

En de vrouw

Voetbal in Venlo

De Trap Aller Trappen

In De Koel

 

Negenenveertig

Ongenaakbare treden

Van beton en trottoirbanden

 

In den beginne

Steil naar beneden

Zonder leuningen

Vaak nog steiler

Na het laatste fluitsignaal

 

De cols in Alpen of Pyreneeën

De Muur van Geraardsbergen

Of die van Hoei

Zijn molshopen

Geen helling kent

Een stijgingspercentage

Van achtentwintig procent

 

Nergens, nergens op de wereld

Klinkt het getik van

Noppen onder voetbalschoenen

Zo hartverscheurend mooi

Als hier

 

Hier op

De Trap Aller Trappen

In stadion De Koel

➰

Van nul tot nu van woensdag 10 mei 2023 - Merkwaardig einde van een beleg

- door Albert Lamberts -

Prins Frederik Hendrik, jongste zoon van Willem van Oranje, was er niet geslaagd Venlo in 1646 / 1647 in te nemen. Venlo had zelf wel gekozen voor aansluiting bij het Oranje-kamp, maar bij de Vrede van Münster in 1648 werd gekozen voor handhaving van de toestand, zoals die in 1637 bestond. Ergo: Venlo bleef deel uitmaken van het Spaanse / Habsburgse deel van het voormalige hertogdom Gelder. De protestanten in Venlo gingen onder het katholieke regime een ongewisse toekomst tegemoet. Veel protestantse families werden uit de stad verbannen. Zij zochten hun toevlucht in Straelen, Kaldenkirchen en Leuth.

Een sprong van 375 jaar verder: 2013. In Utrecht was een prachtige expositie over de Vrede van Utrecht, die precies driehonderd jaar eerder was gesloten en die een einde maakte aan de zogeheten Successieoorlog. Mooi in woord en beeld getoond wat er zich had afgespeeld tijdens die oorlog en waarom die werd gevoerd en wat het uiteindelijke resultaat was. Het ging om de erfenis van de Spaanse troon. Karel II van Spanje overleed kinderloos en bepaalde dat de kleinzoon van de Franse koning Lodewijk XIV (Zonnekoning) de Spaanse troon zou erven. Dat  kon in de ogen van Engeland, Pruisen, Oostenrijk en de Republiek natuurlijk niet, want dan zou Frankrijk ongewenst te machtig worden.

De fraaie Maaspoort maakte deel uit van de vestingwerken, waarbinnen Venlo zich vaker terugtrok (afbeelding collectie Albert Lamberts) 

Toen die befaamde Successieoorlog in 1702 uitbrak was er in Venlo met zijn katholieke magistratuur nauwelijks nog een protestant te bekennen. Op 23 september 1702 gaf de stad zich, na drie weken te zijn belegerd, over in Staatse (protestantse) handen.

Het was een merkwaardige gang van zaken. Enkele weken eerder  hadden de Staatsen hun kampement opgeslagen in het veroverde Fort Sint Michiel aan de Blerickse kant van de Maas. Van daaruit werden kanonnen op de stad gericht. De kroniekschrijvende zuster in het klooster Trans Cedron noteerde: … dan begonsten oock te vreesen, mits de batterijen allemael recht op ons clooster en kerck van de viant te Blerick gemaeckt wierden … hebben allemael hun bedden soo inden pant, voor het capittelhuijs gedragen, een deel int werckhuijs, en hebben daer gebleven tot den 21 September als wanneer sij quamen seggen dat de stadt belegert soude worden, waarom wij dan des snachts 2 uren allemael int sieckhuijs gingen misse hooren en communiceeren (ter communie gingen). De zuster schreef dat er wael 9 zusters savonts bij hun ouders, ende vrienden uijt het slot gegaen vijt groote vreese en ancx, want het was geseijt dat se te zes uren soude beginnen te schieten. De dichte mist verhinderde op die 22^ste september de aanval in de ochtend, maar om 10.00 uur vielen dan toch de eerste schoten. De Eerw. Pater Marcus Ingelwegh moest er aan te pas komen om allen naar de kelders van het patersklooster te dirigeren. Het klooster van de zusters werd in brand geschoten en enkele nonnen verloren het leven.

Lambert Keuller, die in 1843 Geschiedenis en Beschrijving van Venloo schreef, wijdde enkele pagina’s aan dit beleg van de stad, dat begin september 1702 begon. Bij de vijandelijkheden waren nogal wat grote namen betrokken. Zo komen we de befaamde vestingbouwer Menno van Coehoorn tegen, de graaf van Varo, de prins van Nassau-Saarbrücken en - niet de minste – graaf en latere hertog van Marlborough, verre voorvader van Winston Churchill. Keuller vermeldde, dat de stad een ‘stevige’ bezetting had en behoorlijk wat voorraad.

Toch kwam de overgave niet alleen zeer snel ,maar als complete verrassing, ondanks het feit, dat de inwoners van de stad hunne neiging tot een verdrag openlijk te kennen gaven. Het garnizoen was zich hiervan bewust, maar hield de poorten gesloten.

De verovering door de geallieerden van Landau in de Palts veroorzaakte min of meer de verassend snelle capitulatie van het belegerde Venlo. De belegeraars vernamen  het nieuws van de verovering van Landau en losten daarop als uiting van vreugde enkele schoten. De graaf van Varo, commandant van het belegerde Venlo, verkeerde direct in de veronderstelling, dat de grote aanval was ingezet en liet terstond de trommels roeren, om den vijand zijn voornemen van de verdediging te willen staken, te doen kennen. Hij zond gemachtigden naar de prins om te onderhandelen en nog diezelfde 23^ste september, werd het verdrag van overgave getekend. Daarbij werd bepaald, dat het garnizoen met volle krijgseer de stad mocht verlaten en dat de pastoor, priester en kloosterlingen in hunne betrekkingen blijven en hunne bezittingen of goederen behouden. Schrale troost voor de zusters, want veel van hun kloosterbezit was vernield door gloijende kogels.

Venlo was weer staats, hoewel met een ‘status aparte’, die pas in 1715 bij het Barrière Tractaat werd opgeheven.

Reageren? Stuur Albert Lamberts een e-mail: albertlamberts@home.nl. 

De Halte XXL van woensdag 10 mei 2023 - Een Venloos Achterhuis (2)

- door Sef Derkx - 

Op het eerste oog kan een plek volstrekt anoniem zijn. Je gaat er ongemerkt aan voorbij. Totdat de locatie als het ware geladen wordt met haar geschiedenis. De plek verandert dan, wordt een plaats van herinnering en betekenis.

Voorgevel en zijgevel van het Venlose Achterhuis (foto's van Streetview)

Het huis op de hoek van Sint-Urbanusweg en Industriestraat was ons nooit echt opgevallen. Twee weken geleden hoorden we, wat zich hier in de Tweede Wereldoorlog voltrok. Kort samengevat komt het erop neer, dat de woning een Venloos Achterhuis is. Reden om met Arriva naar de nabijgelegen bushalte te gaan. Fotograferen kan nu nog. Het pand staat op de nominatie om gesloopt te worden. 

De onderduikgevers Heinirch en Josefa Schüren (foto's met dank aan Carol Aquina)

In de oorlog woonde hier de uit Duitsland afkomstige familie Schüren. Vader Heinrich, moeder Josefa en hun dochters Renate en Irmgard. In 1937 had de gemeente Venlo het perceel aan Schüren verkocht. Het lag ‘nabij den gashouder aan den St. Urbanusweg,’ lezen we in de notulen van de vergadering van de gemeenteraad. De grond is bestemd voor de bouw van een woning met erachter een fabriek voor de fabricage van meubelrompen.  

Nieuwe Venlosche Courant, 10 februari 1937 (gevonden via www.delpher.nl)  

In 1943 krijgt de familie Schüren het verzoek onderduik te bieden aan Max en Elise  Moser. In het ruime huis was plaats gekomen, omdat een inwonend familielid was overleden. In die zolderkamer verbleven ze. Slechts af en toe kwamen ze naar beneden. Het huis was ruim en asymmetrisch ingedeeld, waardoor het een onopvallend onderkomen was. Wanneer gevaar dreigde, kropen de onderduikers via een luikje naar een schuilplaats dieper op zolder. Soms was er luchtalarm. Max en Elise bleven dan op de trap zitten. Pas in het uiterste geval gingen ze naar de kelder.

Max en Elise Moser (foto uit bezit familie Moser)

Het vluchtluikje (foto met dank aan Evert van Rossum)

Toch was het al met al een bizarre situatie. Omdat de familie Schüren nog altijd de Duitse nationaliteit had, kwamen er Duitse soldaten over de vloer. Een van hen beschadigde met een bajonet het lievelingsschilderij van het onderduikechtpaar. 

Het landschap met boerderij, kerk en bloeiende bomen staat op zolder in Venlo (met dank aan Carol Aquina)

Het landschap is bewaard gebleven. Max en Elise Moser hebben zo’n twee jaar in het Venlose Achterhuis gewoond. Plots gingen echter alle alarmbellen af. Wat was het geval? Bij razzia’s voor de Arbeitseinsatz doken Venlose mannen onder in de fabriek van Schüren. De bezetter had daarvan lucht gekregen, mogelijk door verraad. Het Joodse echtpaar moest op stel en sprong weg. Ze vonden een nieuw onderduikadres, waarschijnlijk in klooster Mariadal. 

Sarah Griffin (still uit reportage Omroep Venlo)

Ze overleefden en zijn na de oorlog geëmigreerd naar Australië. Hun achterkleindochter, de Australische Sarah Griffin, liep dit jaar de Venloop. In de stad dus waar het Achterhuis staat van haar overgrootouders.    

 Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl.

Met Venlose kiezelsteentjes naar het Nationaal Holocaust Namenmonument in Amsterdam

 - door Sef Derkx -

Afgelopen week was bijzonder. Donderdag stond ik tijdens de Dodenherdenking in het Rosarium om het stadsgedicht voor te dragen over Arthur Spira. Hij is het jongste Joodse slachtoffer van de Holocaust uit Venlo. Was zes maanden oud toen hij op de arm van zijn moeder de gaskamer van Auschwitz in werd gedreven.

Kiezelsteentjes uit Venlo voor enkele Venlose slachtoffers van de Holocaust (foto's Ruut Weismann)

Zaterdag was Amsterdam de bestemming. Met mijn zoon Daniel hebben we Venlose kiezelsteentjes gelegd op verschillende plekken in het Nationaal Holocaust Namenmonument. Vanzelfsprekend onder de naamsteen van Arthur Spira en zijn ouders. Ook bij de vermoorde familieleden van mijn vrouw Lucienne. Haar overgrootmoeder Fanny Wolff-Goldstein, haar oudtante Amalia Wolff en oudoom Alex Wolff zijn in concentratiekampen vermoord. Venlose kiezelsteentjes voor Venlose slachtoffers van de Holocaust. Het leggen van de kiezelsteentjes en het stilstaan bij deze gruwelijke misdaad tegen de menselijkheid, was ontroerend.

Voor wie ook met openbaar vervoer een Venloos kiezelsteentje naar een van de Venlonaren wil brengen. Neem de trein naar Amsterdam CS. Reis vandaaruit verder met de metro 51, 53 0f 54 naar halte Waterlooplein. Volg de bordjes met Uitgang Via Herengracht en zie je staat voor het Nationaal Holocaust Monument.

Abram de Swaan vertelt in De Groene Amsterdammer van 20 januari 2022 het volgende over de naamstenen: 'Van al die doden die nooit een graf gekregen hebben zijn de namen hier in steen gebeiteld, evenzovele kleine grafstenen, waarmee ze voorgoed een eigen plek hebben gekregen.'

Voor zover bekend alle namen van Joden, Sinti en Roma die vanuit Nederland werden vervolgd en gedeporteerd, zijn in het monument opgenomen. Echter ook de namen van gedeporteerde Nederlandse Joden woonachtig in andere landen, die in concentratie- en vernietigingskampen van de nazi’s zijn vermoord. Bovendien de namen van zij die zijn omgekomen door honger of uitputting tijdens transporten en dodenmarsen en waar geen graf van bekend is.

Hiermee heeft Nederland eindelijk een tastbaar gedenkteken waar 102.000 Joden en 220 Sinti en Roma zowel individueel als collectief kunnen worden herdacht. Het monument met zoveel namen is tevens een blijvende waarschuwing voor de dramatische gevolgen die racisme en discriminatie kunnen hebben.

De gedenkplaats is ontworpen door architect Daniel Libeskind. Het  omvat vier Hebreeuwse letters die samen het woord weergeven, dat In herinnering aan betekent.  Wie binnengaat, treedt een labyrint van gangen tegemoet met aan weerszijden twee meter hoge bakstenen muren. Op elk van de 102.000 stenen is een naam, geboortedatum en leeftijd bij overlijden gegraveerd. De namen zijn aanraakbaar. Het nationale monument is gerealiseerd in het hart van het Joods Kwartier in Amsterdam, daar waar het zich heeft afgespeeld.

Foto Dirk P.H. Spits

Voor wie met een Venloos kiezelsteentje naar Amsterdam gaat. Hieronder vinden jullie de naamstenen van de slachtoffers van de Holocaust uit de gemeente Venlo. Met dank aan fotograaf Patrick Sternfeld (Amsterdam) en Gerrit en Heleen van der Vorst (Zeist).