maandag 25 december 2023

Van nul tot nu van woensdag 20 december 2023 - Met klapstoeltje naar de nachtmis

- door Albert Lamberts -
Het is Kerstmis. Het kan niemand zijn ontgaan, want al wekenlang branden op talloze plaatsen kerstlichtjes en al wekenlang ook bieden de vele tuincentra kerstprullaria aan. Het christelijke feest wordt op de dag van vandaag aangegrepen om de meest exorbitante versieringen in en rond het huis aan te brengen; het uiterlijke vertoon overstijgt in ruime mate de innerlijke beleving van wat het Feest van de Vrede zou moeten zijn. De verpakking en het randgebeuren dringen het religieuze aspect al jarenlang naar de verre achtergrond.

Was dat vroeger anders? In zekere zin wel, maar in zekere zin ook weer niet, al bestond de ‘versiering’ voorheen uit voordrachten en muzikale uitvoeringen, die vrijwel voor honderd procent met het bijbelse verhaal (Lucas 2, vers 1-14) te maken hadden. Nog niet zo gek lang geleden – laten  we zeggen zo’n vijftig jaar -  zaten de kerken tijdens de missen op kerstdag afgeladen vol. In de dekenale kerk in Venlo brachten de kerkgangers, die zich niet een uur of nog langer vóór aanvang van de (drie!) missen van een zitplaats hadden verzekerd zelf een (klap)stoeltje mee en dat wilde het wel eens een met een forse klap  begeven. 

Dirigent Lo de Rooy leidt het koor van de Venlose Sint-Martinusparochie tijdens de nachtmis van 1952 (foto collectie Albert Lamberts).

Even ter illustratie van de drukte: het uitreiken van de hosties tijdens de nachtmis door meerdere betrokken voorgangers kon wel meer dan een kwartier in beslag nemen, maar ging voor de kerkgangers vaak wel ‘ten koste’ van de tweede van de drie opeenvolgende missen. Zeg maar vanaf 24.00 uur ’s nachts tot pakweg dertien uur later werden er in de katholieke kerken bijna voortdurend missen opgedragen, waarvan de meeste met uitbundige koorzang. Priesters, kosters, misdienaars, dirigenten, organisten en koorzangers maakten tijdens de kerstdagen overuren. Met liefde.

Een beetje kerkkoor bereidde zich weken- soms wel maandenlang voor op de uit te voeren, vaak prachtige, meerstemmige muziek van componisten als Mozart, Haydn en Gretchaninoff. Voor een kerkkoor was en is de kerstnachtviering een absoluut muzikaal hoogtepunt in het jaar. Het Martinuskoor in Venlo, het oudste koor van de stad (oprichtingsjaar 1825), zong bijna twee eeuwen lang de nachtmis en dan nog eens de hoogmis van 8.30 uur. Anno 2023 is het allemaal niet meer zo druk tijdens de kerstdagen, ook niet voor het Sint-Martinuskoor. In de nachtmis tegenwoordig neemt Venlona al jarenlang de plaats van het Martinuskoor in. Verder is als gevolg van de ontluisterende ontkerkelijking het aantal missen drastisch beperkt. Ja, de pastoor of deken, zowat een eenmanspost, die heeft het nog druk.

Terug naar de nachtmis in wat nu de Martinusbasiliek in Venlo is: in 1952 kon het nieuwe orgel (van Verschueren in Heythuysen) in gebruik worden genomen. Speciaal hiervoor en voor het koor had de grote componist Hendrik Andriessen (met familierelaties in Venlo) de zesstemmige Missa Te Deum laudamus gecomponeerd. Andriessen zat zelf aan het orgel, het koor zong onder leiding van Lo de Rooy en heel Nederland kon de première van deze mis via de radio meebeleven. 

Reageren? Stuur Albert Lamberts een e-mail: albertlamberts@home.nl.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten