- door Sef Derkx -
Deken Jos Spee had laten weten dat er iets bijzonders was gearriveerd. Textiel uit het bisschopsgraf in de Sint Martinusbasiliek. Het is gerestaureerd in het atelier Restaura in Heerlen. De stola van de bisschop, het koord dat erbij hoort en de handschoenen zijn terug in Venlo. Zorgvuldig gewikkeld in vloeipapier en opgeborgen in dozen van zuurvrij karton.
Even het geheugen opfrissen. In 2018 is het graf op het priesterkoor van de in 1793 overleden bisschop Van Hoensbroeck heropend. De grafsteen werd gerestaureerd en teruggeplaatst. Het textiel dat eruit geborgen was, ging naar het restauratieatelier en kwam voor en na terug. Nu is het weer compleet. De handschoenen zijn door verkleuring donkerbruin geworden. In 1793 moeten het echter bonte handschoenen geweest zijn. Geborduurd met gouddraden en gekleurde draden. Eerder al waren de sloffen en mijter van de bisschop gerestaureerd.
De herbegrafenis van bisschop Van Hoensbroeck vond plaats op 17 augustus 2019 (foto's bisdom Roermond)
Vanaf zaterdag 20 tot en met zondag 28 april is het textiel te zien in een bijzondere tentoonstelling in de sacristie en een zijbeuk van de basiliek. Het Limburgs Museum verleent zijn medewerking en geeft liturgisch vaatwerk in bruikleen, zoals cibories en monstransen en ander zilverwerk. Met het religieuze vaatwerk en negentiende-eeuwse religieuze textiel uit de collectie van de basiliek is de interessante expositie compleet. Hoewel, compleet. In de sacristie is een speciale vitrine met houten deurtjes. Hierin wordt een aflaatbrief van paus Bonifatius IX uit 1298 bewaard. Het is het op een na oudste archiefstuk met authentieke zegels in Venlo. Voor het eerst sinds tijden weer te bewonderen. De tentoonstelling is gratis toegankelijk tijdens de openingsuren van de basiliek.
Titelblad dagboek pastoor Van Postel en aankening 19 april 1793 (Collectie Gemeentearchief Venlo)
naar de begrafenis van de bisschop. Die wordt beschreven in het dagboek van pastoor van Postel. De kroniek over de jaren 1781-1802 in Venlo wordt bewaard in het Gemeentearchief. Op het titelblad schreef de pastoor in zijn regelmatige en goed leesbare handschrift Het nieuws binnen en ontrent de stad Venlo voorgevallen, beginnende van het jaer 1781. Het is een archiefstuk met een ongekende, historische waarde voor de stad. Op 17 april 1793 meldt pastoor Van Postel dat de Roermondse bisschop Phillippus Damianus van Hoensbroeck is overleden. Twee dagen later neemt hij na een bewogen dag weer zijn ganzenveer ter hand, doopt die in de inkt en noteert: Den19 Is hij Smorgens om half vijf op versoeck van de familie, in den choor der Parochiale kerk van Venlo, door den Pastoor met zijne twee Cappelaens en Coster stil begraven. Een begrafenis in Venlo van een Roermondse bisschop en dit in alle vroegte en stilte, waarbij alleen de pastoor, twee kapelaans en de koster aanwezig waren. Hoe merkwaardig wil je het hebben?
In Roermond golden in 1793 andere begrafenisregels dan in Venlo. Het bijzetten van een overledene in een graf in een kerk was er verboden. Dat streek de adellijke familie Van Hoensbroeck tegen de aristocratische haren. Ze wilden hun doorluchtige bisschopszoon niet buiten de kerk, maar met alle egards in de kerk begraven. De Venlose Sint-Martinuskerk bood deze mogelijkheid. Op een prominente plek in dit bedehuis, nog wel. Op het priesterkoor. Hoe deftig wil je het hebben als blauw bloed door je aderen heeft gestroomd?
Op de
sterfdag van de bisschop waren de rechten van een graf op het priesterkoor gekocht
van de familie Craenen-Caets. Er was dus ruimte voor de overleden bisschop. Je
verwacht vervolgens een plechtig requiem met alles erop en eraan. Het
tegengestelde was evenwel het geval. De geestelijken en koster van de Sint-Martinuskerk
waren bij wijze van spreken midden in de nacht opgestaan. Van Postel vermeldt
het niet, maar ongetwijfeld hangt het samen met het delicate karakter van de
begrafenis van een Roermondse prelaat in een Venlose kerk. Dit ging tegen alle
tradities in. Het graf van de bisschop lag overigens bijna naast dat van zijn
vijftienjarige nichtje Josephine van Hoensbroeck. Ze was op 15 januari 1789 van
haar ouderlijk huis aan de Lomstraat in een rouwstoet met acht koetsen en
vijftien flambouwen naar de Sint-Martinuskerk overgebracht.
Eeuwige rust heeft de bisschop niet gekregen. Integendeel, zijn graf is tot drie maal toe geopend. Het laatst gebeurde dit op 5 november 2018. Eerder was dit het geval in 1834 en in 1945.
Bij werkzaamheden aan de kerk in 1834 werd het bisschoppelijke graf onderzocht. Wat bleek? De stoffelijke resten, de liturgische kleding en de houten bisschopsstaf verkeerden nog in opzienbarend goede conditie. Het graf werd verdiept en de kist en grafplaat teruggeplaatst. Over de laatste rustplaats van de bisschop werd vervolgens een nieuwe kerkvloer gelegd.
In 1945 werd het graf voor de tweede keer geopend (collectie Gemeentearchief Venlo)
In september 1945 lag de
Sint-Martinuskerk in puin en werd het graf wederom geopend. Van de grafsteen
bleek in 1834 de zilveren plaquette met naam, levensdata en titels afgeschroefd
te zijn. De bisschop kreeg een nieuwe kist en de grafkelder werd hersteld. De grafsteen
kwam op de tombe met de bedoeling die zichtbaar in de vloer op te nemen.
Helaas. Op een nacht raakte een sluitsteen van de gewelven los en spleet de
grafsteen. Men besloot toch maar de vloer over het graf te leggen. De huidige deken
Jos Spee is begaan met de geschiedenis van wat inmiddels de
Sint-Martinusbasiliek is. Hij vatte het plan op om de plek waar de bisschop
begraven ligt weer zichtbaar te maken en daarmee de geestelijke uit de
anonimiteit te halen.
De expositie in de kerk en sacristie is onderdeel van een programma, waarmee wordt herdacht dat vijf jaar geleden de Groeëte Kerk werd verheven tot basiliek. De tentoonstelling is geopend
dinsdag t/m vrijdag van 10.30-12.30 uur en van 14.00-16.00 uur
zaterdag van
10.00-16.00 uur
zondag van
13.00-15.00 uur
Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten