- door Sef Derkx -
Redder van Cultureel Erfgoed en omwille daarvan terecht Ridder van Oranje Nassau, Hai Gout uit Schandelo, stuurde een foto van een flesje. In reliëfletters lezen we een deel van de naam van de Venlose brouwerij Klosterbrau. Hai Gout: “Ik weet niet meer precies waar de fles vandaan komt, waarschijnlijk zat het bij spullen die ik voor Streekmuseum Hansenhof heb gekregen. De fles is vier keer zo zwaar als de inhoud ooit geweest moet zijn. Daar wilde ik het met je over hebben. Ken jij dit flesje?”
Of ik het dikwandige beugelflesje ken, waarvan de beugel verloren is gegaan? Laat het me zo zeggen. De naam Klosterbrau doet bellen rinkelen, die verdacht veel lijken op het verleidelijke geluid van een volle bierkrat achter in de kattenbak als we met de auto ietwat te enthousiast een verkeersdrempel nemen. Nog iets anders. De woning van de directeur van de brouwerij staat er nog en is overbekend bij hoopvolle VVV-supporters, die met de fiets naar De Koel gaan. Hoog tijd voor een nadere verklaring, al dan niet onder het genoegen van een flesje bier.
Voormalige
directiewoning annex kantoor van brouwerij Casino, later Klosterbrau (foto
MeerWolff)
Aan de voet van de Kaldenkerkerberg ligt een imposant ‘langgevel’ herenhuis. Momenteel is er het Thomashuis Venlo gevestigd. Vanaf 1874 was het het woonhuis, tevens kantoor van brouwer Gerard Schellens uit Neuss. Zijn in dat jaar geopende Dampf-Bierbrauerei Casino lag achter zijn huis en leverde onder meer Beiersch bier en Bier nach Wiener Brauart. De ondernemer had zich bij de naamgeving laten inspireren door het landgoed Casino dat schuin tegenover de brouwerij lag.
Venloosche Courant, 26 september 1907 (gevonden via www.delpher.nl)
Maar voordat we verder gaan. Eerst belangwekkend nieuws over bierflesjes, zoals dat van Hai Gout. In de Venloose Courant van woensdag 26 september 1907 lezen we een relaas, dat de gewoontedrinker in het hart raakt:
'Gisterenmorgen viel de wagen waarmede het flesschenbier van de Klosterbräu wordt rondgebracht aan de Roerm. Poort omver. De boomen braken af en het paard ging er van door de Vleeschstraat in, waar het gegrepen werd. Door het omvallen van de wagen waren natuurlijk vele flesschen gebroken en deden zich enkele omstanders te goed aan de overgebleven resten bier. Het voorval liep zonder ongevallen af.'
Roermondsepoort vanuit de Roermondsestraat, het hoge gebouw rechts is Trans Cedron, circa 1910 (met dank aan Piet Braem)
We waren echter gebleven bij de fraaie directiewoning, gebouwd in opdracht van Gerard Schellens. We zien het dak van het pand terug op een vroege luchtfoto van Venlo. Hierbij een detail van deze opname. De rode pijl die wij hebben geplaatst, wijst naar de villa. Duidelijk zien we de erachter liggende brouwerij en als we ons niet vergissen op de grote plaats zelfs biervaten. Of is de wens hier de vader van de gedachte?
Detail luchtfoto met dak van de directiewoning en brouwerijgebouwen, rechts het klooster van de Ursulinen (oorspronkelijke foto van internet)
Op
een steenworp afstand van Dampf-Bierbrauerei Casino lag café De Papegaai.
Kastelein H. Hendriks was de eerste afnemer. Op 31 januari 1874 adverteert hij
met Wiener Bier uit de brouwerij van den
Heer Schellens. Wiener of Vienna is een ondergistend amberkleurig bier van
zo’n zes procent. Een ietwat straffer bier, dat door kenners niet ijskoud maar op keldertemperatuur
wordt gedronken.
Venloosch Weekblad, 31
januari 1871 (gevonden via www.delpher.nl)
Acht jaar na de opening van de destijds grootste en modernste brouwerij van Noord-Limburg ging het bedrijf failliet. Heinrich Boetzkes uit Breyell kocht voor tienduizend gulden de directiewoning met brouwerij en erf. De nieuwe eigenaar startte een intensieve reclamecampagne in de kranten voor zijn Puik Weiss bier (een bier op basis van tarwemout), en het al even Puik Beiersch, Oud en Versch Bier.
Brouwer Heinrich Boetzkes (collectie familie Boetzkes, Sittard)
Op 30 april 1898 werd de brouwerij een naamloze vennootschap en kreeg het bedrijf een andere naam, Klosterbrau. De naam verwees naar het naastgelegen klooster van de zusters Ursulinen. Vaak lees je ook de naam Klosterbräu en een enkele keer Kloosterbrouwerij. De firma had acht aandeelhouders: Heinrich Boetzkes, een aantal notabelen uit Venlo én Joseph Diebels. Laatstgenoemde is de meest interessante van het octet.
Joseph Diebels richtte in 1878 een altbierbrouwerij in Issum op, die is uitgegroeid tot de belangrijkste in Duitsland. Vier jaar eerder was hij op huurbasis begonnen in een al bestaande brouwerij Saalhoff, tegenwoordig Kamp-Lintfort.
Klosterbrau was niet zo maar een brouwerij, zoals er zoveel waren rond 1900. Integendeel. Het was een groot, modern bedrijf met stoomaandrijving, een up-to-date brouwinstallatie en ruime koelkelders en lagerkelders. Bijzonder was de ijsmachine, waarmee staven koelijs konden worden vervaardigd. De aandeelhouders hadden grootse plannen. Venlo, nee heel het zuiden van Nederland, moest aan het bier van de Kaldenkerkerweg. Vanaf 1902 ging de brouwerij zelf bottelen. Destijds was dit bijzonder. Bier werd meestal in vaten verkocht of per kan aan particulieren. Flessenbier bleef langer houdbaar en bovendien was transport per spoor minder problematisch. Met bier op fles poogde Klosterbrau een deel van de thuismarkt te veroveren. Advertenties verschenen met grote regelmaat in kranten, tijdschriften en jubileumgidsen. Uit de jaarverslagen van de Kamer van Koophandel blijkt dat de zaken goed liepen. De afzet steeg ieder jaar, ook die naar het buitenland.
Venloosche Courant, advertentie voor bier én koelijs, 18 juni 1898 (gevonden via www.delpher.nl)
Venloosch Nieuwsblad, advertentie voor bockbier, 28 december 1904 (gevonden via www.delpher.nl)
De Eerste Wereldoorlog (1914-1918) had dramatische gevolgen voor de brouwnijverheid in Nederland. De prijzen voor grondstoffen en brandstof stegen tot grote hoogten. De kwaliteit van het bier werd minder en de consument haakte af. Het bierverbruik daalde in korte tijd schrikbarend. Klosterbrau werd onrendabel. De Bergerbank nam het aandelenpakket na een scherpe waardedaling over. Toch kon ook deze maatregel niet verhelpen, dat de brouwerij in 1921 definitief werd gesloten. Precies een eeuw geleden, dus.
Prentbriefkaart van de Keulsepoort met het statige pand van de Bergerbank, jaren twintig (collectie Sef Derkx)
Tot slot. We kopen bij onze lokale middenstand. Nu is de tijd aangebroken om ook de plaatselijke musea te steunen. Zoals het leuke en gezellige Streekmuseum Hansenhof, waar niet alleen de fles van Klosterbrau te zien is maar veel en veel meer. Bezoeken dus. En nog iets… VVV verdient een divisie lager ook onze steun. Dus ook voor volgend seizoen geldt: Allemaol d’n berg op! Met aan de voet van die kuitenbijter dus de directiewoning van Klosterbrau.
Naschrift:
Hoe werkt het met ons geheugen? Je bent een naam of feitje kwijt en je piekert je suf. Dan ineens... schiet je spontaan datgene te binnen, waar je zo lang naar hebt gezocht in je memorie. Er hoeft geen directe aanleiding voor te zijn. Het valt je plotsklaps weer in. Wonderlijk de processen in onze hersenen.
Hai Gout herinnerde zich de vindplaats van het bierflesje: een opgravingssleuf op het terrein van Océ aan de Rummerkampstraat
Reageren? Mail Sef Derkx: floddergats@xs4all.nl.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten