Kunstbehang d'n Huzaar gepresenteerd in Museum van Bommel van Dam

door Sef Derkx/beeld Museum van Bommel van Dam en Piet Braem

Afgelopen zondag werd in Museum van Bommel van Dam het kunstbehang d’n Huzaar ten doop gehouden. Het is niet zomaar behang, zoals een rolletje Rauhfaser van Bauhaus. Eveneens niet qua prijs. Een gang behangen met d’n Huzaar is nogal begrotelijk. Maar een kniesoor die daar op let.

Kunstenaar Peter Hoijmakers uit Belfeld vervaardigde in 2014 tegen de zijgevel van Museum van Bommel van Dam een muurschildering met als repeterend motief een huzaar te paard in galop. Inmiddels zijn horecaonderneming Mout en brouwerij De Klep in het pand gevestigd. De schildering werd deels opgeofferd ten faveure van ramen. Wat restte is overgeschilderd. Eeuwig zonde, maar het patroon is nu teruggebracht op het behang D’n Huzaar.

Tussen 1816 en 1913 waren in Venlo de huzaren gelegerd. De kazernegebouwen stonden op het terrein van een voormalig klooster van minderbroeders. Nu is hier de wijk het Rosarium. De huzaren hielden vaak oefeningen op de Grote en Kleine Heide. Een stoet van zo’n honderdvijftig militairen te paard vertrok vanuit de stad om enkele uren later weer terug te keren. Het was een indrukwekkend schouwspel. Vooral het muziekkorps dat altijd meetrok, viel in de smaak. Het bestond uit topmusici. Het ensemble speelde vaak in Venlose etablissementen, waaronder Central en het National. Op zomeravonden werden buitenconcerten gegeven.  

In 1963 heeft dialectschrijver Sjang Cornet de herinneringen aan zijn diensttijd bij de huzaren vastgelegd in een verhaal, dat verschenen is in Dagblad voor Noord-Limburg. De huzaren drukten hun stempel op Venlo. Het uitgaansleven werd voor een deel door de militairen beheerst. Woensdagavond was hun belangrijkste uitgaansavond. In Venlo stond die bekend als schölkskesaovend. De meisjes en jonge vrouwen die ook uitgingen, droegen op deze avond over hun kleding een smetteloze, gesteven schort die tot op de schoenen reikte. Een schort is in het dialect een scholk, vandaar schölkskesaovend. 

Hét huzarenetablissement was café met de raadselachtige naam de Razzel-Dazzel aan de Steenstraat. Volgens de verhalen waren de avonden er lang en was de stemming soms licht baldadig. Uiteraard bloeiden liefdes op tussen huzaren en Venlose meisjes, werden huwelijken gesloten en kwamen huzarenkinderen ter wereld. Zodoende werd Venlo een stad met huzaren-genen.

Aan de aanwezigheid van de huzaren in de stad kwam in 1913 een einde. Burgemeester Van Rijn wilde van Venlo een moderne stad maken en in dat plan paste geen groot kazerneterrein in het centrum. Voor zijn geestesoog zag hij tussen de Minderbroedersstraat en Goltziusstraat een wijk met ruime herenhuizen. In 1910 sloot de gemeente een overeenkomst met het rijk. Het zeven hectare grote terrein van de huzaren werd verruild voor het voormalige fort Sint-Michiel, een Venlose enclave op Blericks grondgebied. Vanwege het waardeverschil tussen beide terreinen betaalde Venlo nog eens 230.000 gulden.

Een gegeven dat meespeelde was de neutraliteit die Nederland koesterde. Om deze niet in de waagschaal te stellen werden kazernes in de nabijheid van de grens met Duitsland gesloten. Op 28 april 1913 vetrokken de huzaren uit Venlo naar Tilburg. De stad was uitgelopen om hen uitgeleide te doen. Volgens het verslag in de krant werd menig traantje geplengd. In de maanden die volgden werden de gebouwen van de kazerne gesloopt, met uitzondering van de kloosterkapel en het Arsenaalgebouw. Op het vrijgekomen terrein verrees een nieuwe binnenstadswijk, een parel van architectuur.

Als Stadsdichter zocht ik naar herinneringen aan de roemruchte huzaren van Venlo. In mijn eigen fotocollectie vond ik een schitterende opname uit het begin van de vorige eeuw. In het atelier van de gebroeders Janssen is een Venlose knul van een jaar of vier, vijf vereeuwigd. Hij zit op een speelgoedpaard en is verkleed als huzaar. Compleet met sabel. Inderdaad een kind-soldaat avant la lettre.

Het Limburgs Museum bewaart een korte documentaire van de beëdiging van officieren van het regiment. De film is vervaardigd door bioscoopeigenaar Caubo en ging in 1912 in première: https://www.youtube.com/watch?v=SZnZ5V4K4RU. In 1995 is het re-enactment gezelschap Regiment Huzaren Venlo opgericht, dat het militaire erfgoed koestert en bij officiële gelegenheden optreedt als als erewacht.

Uiteraard zijn we ook de stad ingegaan. Bij de Jongerenkerk is een verbogen straatnaambordje Huzarenplaats. Parkeergarage Arsenaal is een verwijzing naar het Arsenaal, een monumentaal gebouw dat op het kazerneterrein heeft gestaan. Het meest in het oog springend is echter het Rosarium, het park welteverstaan. Die plek werd ten tijde van de huzaren de Piottewei genoemd. De vijver in het park is een restant van het bad van de huzaren. 

Lichtingen soldaten werden er onderwezen in de zwemkust. Het bad had een ondiep en een diep gedeelte. Een deel ervan was bestemd voor de paarden. Ze leerden er om door water te waden. De conclusie van onze expeditie? Venlo is een stad met huzaren-genen en O-benen. Want die krijg je vanzelf als iedere dag paardrijdt. Tot slot het gedicht, geschreven ter gelegenheid van de presentatie van het kunstbehang d'n Huzaar.

¶

 

Rosarium

Een jongen test de dikte van het ijs

op de vijver. Straks held van het

schoolplein of held op natte sokken.

In de zomeravond hunkeren lippen naar

een kus. De rook van wiet kringelt

omhoog. Een lachkick schettert in de rozenhof

tussen stijlvolle huizen.

 

Ter plekke de tijd teruggespoeld.

 

Piottewei

Stapvoets waadt het paard door borsthoog

water. Piotte liere kielpe. Van deep nao ondeep.

Van bollig nao bravour. Soldatenleven in naargeestige

kazernes. Totdat op schölkskesaovend de stad wordt veroverd.

 

…harten gestolen.

…huwelijken gesloten.

…huzarenkinderen geboren.

 

Na een eeuw verstomt het gebries en gehinnik.

De trompet die reveille blaast. De stilte ontstelt de stad.

Herinneringen stollen. Een verbogen straatnaambordje

Huzarenplaats. Parkeergarage Arsenaal. Rafelige filmbeelden

in zwart-wit. Kaarten ooit naar geliefden gestuurd.

Een ragfijn naaldje dat uit vinyl het Huzareleed ophaalt.

 

En het kunstbehang d’n Huzaar.

 

Span herres. Op een rol van tien meter komen

ze weer naar hier gegaloppeerd. Uig. Met tientallen.

In oogstrelend gala-uniform. Eindelijk, eindelijk thuis.

 

…huzare ware.

…huzare zien.

…huzare blieve.     

 

In Venlo stad met huzaren-genen en O-benen.

 

Reageren? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl.