Hoe de naoorlogse zuivering in Venlo ontspoorde (1)

(door Gerrit van der Vorst)

Half juni 1945 wijdde het Dagblad voor Noord-Limburg een redactioneel commentaar aan de alom heersende frustraties over de zuiveringen: ‘Men klaagt erover, dat brood-N.S.B.’ertjes en kleine zwarte Pieten vastzitten, maar de zwarthandelaren, collaborateurs en profiteurs van groot formaat rustig rond wandelen …’. Het probleem was dat mensen alleen in Kamp Steyl terecht kwamen na concrete beschuldigingen. De krant riep Noord-Limburgers op om gebruik te maken van het door velen verfoeide klik-systeem.

De zuiveringen moesten plaatsvinden in een stad die voorlopig nog voor een belangrijk deel verwoest was (Nationaal Archief).

In de eerste maanden na de bevrijding was het communistische dagblad De Waarheid met een oplage van circa 300.000 exemplaren de grootste krant van Nederland. 

De Waarheid van 5 mei 1945 (www.delpher.nl). De communisten verspeelden hun tijdens de bezetting opgebouwde goodwill in de naoorlogse jaren weer grotendeels.

Venlonaar Jan Snellen zou zich ontpoppen als een belangrijke verslaggever voor het dagblad. In de Venlose bijlage vond ook hij de zuivering belangrijk, maar: ‘Wij doelen hier vanzelfsprekend niet op de kleine armoedzaaier, die, omdat hij met z’n bekrompen hersentjes (en de vloek van onze tijd rust op de verantwoordelijken hiervoor!) in het fascisme een oplossing voor de internationale noodtoestand dacht te vinden of die zo naïef verlekkerd op een mussertpakje was en de verleiding niet kon weerstaan en “bij de N.S.B. ging”’

Geboorteadvertentie in De Waarheid van 2 april 1947 (www.delpher.nl).

Europese privacywetgeving zou nog 75 jaar op zich laten wachten. Jan Snellen kon het zich permitteren om man en paard te noemen in ‘De Waarheid voor Venlo en Omgeving’. Op 25 juni publiceerde hij de namen van zes Venlose ‘groot-collaborateurs’, aannemers en houthandelaren die elk een vermogen verdiend zouden hebben met hun leveringen aan de nazi’s. Maar dan: ‘Het zevende en tevens het fraaiste lid van dit prominente gezelschap is de hoofdinspecteur van politie H. Wierks.’

Fragment van de uitgave van ‘De Waarheid voor Venlo en Omstreken’ van zaterdag 25 juni 1945.

Meteen na de bevrijding van Venlo waren ernstige bezwaren gerezen tegen de voorgenomen benoeming van Henk Wierks tot waarnemend korpschef van de gemeentepolitie. Die bezwaren waren verwoord in een rapport van de Rijksrecherche, met corruptie als belangrijkste verdenking. Burgemeester Berger en Militair Commissaris Receveur voor Noord-Limburg veegden het rapport aan de kant en drongen bij het Militair Gezag sterk aan op benoeming van Wierks. Volgens Berger had de hoofdinspecteur binnen het korps niet aan prestige ingeboet. Dat was een onbegrijpelijke inschattingsfout. Als het lastige vraagstuk van de naoorlogse zuivering in Venlo ergens behoefte aan had, was het aan een politiechef die zelf niet ter discussie stond. Nu werd de stad opgezadeld met de zwaar aangeschoten Wierks.

Militair Commissaris Tijn Receveur voor Noord-Limburg stond in 1945 voor hete vuren, net als burgemeester Berger (www.parlement.com).

Daar kwam bij dat Henk Wierks, na het gedoe over zijn benoeming, stellig meende dat hij nu zelf definitief gezuiverd was. Voortvarend begon hij daarop naar eigen inzicht het Venlose politiekorps te zuiveren.

Hangende een onderzoek werd onder meer rechercheur Anton van Esch op non-actief gezet. Die kwam per omgaande met een gedocumenteerd verweerschrift, waarin hij meteen ook een boekje opendeed over Wierks’ gedragingen tijdens de bezetting. Voordat Van Esch goed en wel besefte wat er gebeurde, vond hij zichzelf terug in Kamp Steyl. Pas na zes maanden wist hij er weer uit te raken. Eind 1946 zou hij ontslagen worden van rechtsvervolging, met het oordeel dat straf niet gerechtvaardigd was. Van Esch was toen al geestelijk en lichamelijk gebroken. Hij zou de rest van zijn leven het stempel ‘fout’ met zich meedragen.

Waarnemend korpschef Henk Wierks (privécollectie).

De discutabele aanpak van een korpschef, die zelf uitbundig over de tong ging, leidde tot een heftige strijd tussen Henk Wierks – gesteund door een deel van de elite en de geestelijkheid in Venlo – en zijn vele tegenstanders, waaronder belangrijke ex-verzetsmensen. Getuigen tegen Wierks was linke soep gebleken en in plaats daarvan werd bij het leven gelekt naar Jan Snellen.

De beschuldigingen waar het Dagblad voor Noord-Limburg om had gevraagd, kwamen er zo volop, maar ze kregen bepaald niet het beoogde effect. Wel kwamen ze ter ore van de procureur-generaal in Den Bosch die ze serieus nam en ‘De Waarheid voor Venlo en Omstreken’ opnam in het dossier van Henk Wierks. Maar voorlopig was de direct verantwoordelijke voor de Venlose gemeentepolitie aan zet, burgemeester Berger.

Burgemeester Bernard Berger pakte daags na de bevrijding de wederopbouw van Venlo voortvarend op, maar maakte in de kwestie-Wierks een geweldige inschattingsfout (collectie W. Stroeken).

Berger zou Wierks echter tot het bittere einde blijven steunen. Met die rugdekking had de waarnemend korpschef voorlopig vrij spel.

Wordt vervolgd.

Reageren? Stuur Gerrit van der Vorst een e-mail: gp.vandervorst@xs4all.nl