Dag Sef,
Bij deze weer een bijdrage. Ik verwonder me al jaren waar de glas-in-lood ramen
van de bekende glazenier Jacques Vonk zijn gebleven. Ik vrees dat ze naar de
puinplaats zijn gereden.
Fijne dag.
Pieter Duijf
De
sloopwoede in Velden kent warempel geen einde. In 2016 en 2017 moest een
handvol nog niet eens zo oude gebouwen eraan geloven. Beide basisscholen aan
respectievelijk de Veerweg en de Schandeloseweg, sporthal De Visgraaf, de
bibliotheek met leeszaal aan de Veerweg, kinderdagverblijf De Blokkendoos aan
de Jan Verschurensingel en de kantine van voetbalclub IVO kregen te maken met
de onverbiddelijke sloopkogel. Het is niet voor niets dat de lokale architect
Frits Berden zich liet ontvallen, dat er bij zijn leven en welzijn al heel wat
ontwerpen van zijn hand de tand des tijds niet hebben doorstaan.
Bibliotheek met leeszaal, gesloopt
Kantine voetbalclub IVO, gesloopt
Steeds minder herinnert in het dorp aan het verleden, ja enkele straatnamen verwijzen nog naar vroeger. In de Kloosterstraat is geen klooster meer te bekennen, aan de Molendijk staat nog een miniatuurmolen en dan hebben we nog de Schoolstraat zonder school.
De Schoolstraat loopt vanaf de Markt naar beneden richting het oude kerkhof aan de Kloosterstraat en loopt parellel aan de hoger gelegen Hogeweg. Officieel kende Velden tot 1955 geen officiële straatnamen. De huidige Schoolstraat heette voor die tijd Koestraat, maar er lag ook al een Koestraat in Arcen. Vandaar dat de Veldense variant geschrapt werd. De Koestraat werd dus de Schoolstraat en de toenmalige Schoolstraat werd omgedoopt tot Kloosterstraat, omdat aan die straat het in 1985 gesloopte St.Jozefklooster stond. In 1956 werd in de tegenwoordige Schoolstraat een nieuwe jongensschool in gebruik genomen. Met name pastoor Rob Linssen had zich sterk gemaakt voor de komst van een modern schoolcomplex.
Hal Jongensschool met glas-in-lood-ramen van Jacques Vonk
De babyboomgeneratie was op stoom gekomen. Aannemer was de firma Stappers uit Arcen. Deze St.Andreasschool, de 166e nieuwe naoorlogse school in Limburg, was een ontwerp van de Maastrichtse architect Harry Koene(1908-1995), die aanvankelijk sterk was beïnvloed door de Bauhaus-architectuur. Opvallend zijn de grote hoge hal met daaromheen de 8 klaslokalen en de voorgevel, die iets kasteelachtigs heeft. De kelder wordt ingericht als schuilmogelijkheid tegen oorlogsgeweld.
De oude jongensschool aan de Kloosterstraat ging voortaan dienst doen als kleuterschool. Daar werden enkele lokalen bij elkaar getrokken om er een gymzaal van te maken. Deze kleuterschool is inmiddels ook niets meer over. Daar staat sinds een aantal jaren woonzorgcomplex De Vier Torens voor mensen met een beperking.
Kloosterstraat anno 2020 met links de Vier Torens
Na de oorlog is Koene vooral actief als kerkenbouwer en gaat hij samen met de beroemde Charles Eyck moderne godshuizen bouwen. In de oorlogsjaren kreeg Koene de opdracht tot het inrichten van een evacuatieplan onder en nabij de St. Pietersberg. Dit plan, een stad onder de grond met alle basale voorzieningen, bood een schuilplek voor ruim 47.000 mensen. In september 1944 maakten 8000 inwoners van Maastricht 10 dagen daadwerkelijk gebruik van deze onderduikmogelijkheid.
Buitengewoon interessant in de nieuwe jongensschool in Velden was het indrukwekkende ensemble van glas-in-loodramen in de al genoemde hal. Het grote raam in het midden stelde het leven van St. Andreas voor, terwijl de kleinere ramen de vier jaargetijden uitbeeldden. De ramen waren naar een ontwerp van glazenier Jacques Vonk(1923-2000), eveneens uit Maastricht. Vonk was ook verantwoordelijk voor de renovatie van de glas-in-loodramen van de kloosterkapel Mariaweide in Venlo. Het gehele complex werd in 1955-1956 onder leiding van architect Jules Kayser gerestaureerd.
Jacques Vonk werd opgeleid tot glazenier door Jos ten Horn aan de Jan van Eyck Academie te Maastricht. In totaal heeft Vonk circa tachtig glas-in-loodramen voor kerken/kapellen gemaakt, naast vele kleinere ramen voor particulieren. Bij de inventarisatie van monumentale glaskunst in Nederland is Vonk opgenomen bij de tweehonderd meest gewaardeerde glazeniers uit de periode 1817-1968. Hij heeft een geheel eigen stijl, die het best tot uiting komt in kleine oppervlakten. Net als in zijn vrije werk is er sprake van een bijna naïeve, kinderlijke wijze van voorstellen. Zijn heiligen hebben een menselijk uiterlijk.
“Vonks werk spreekt vooral aan in de middeleeuwse, gerestaureerde kerken van Schinnen, Hoensbroek en Venlo. Hij is uniek in de wijze waarop hij op zijn eigen, schijnbaar eenvoudige manier, zeer complexe thema’s weergeeft. Ook spreken handgebaren een grote rol. De soms maniëristische wijze, namelijk uitgerekte lijven en ledematen waarop hij de figuren heeft weergegeven, ziet men in de Byzantijnse kunst terug,” stelt drs. M. Paris- van Kan in het boek 'Verstilde schoonheid van Limburg'.
Fanmail kreeg Jacques Vonk o.m. van Bertus Aafjes, die in 1969 een kaart schreef nadat hij het kerkje in Hoensbroek had bezocht:
“Beste Jacques,
Met de dichter A. Roland Holst bezocht ik het kerkje in Hoensbroek en wij bekeken de ramen. Zijn mening…
“In geen jaren zag ik glas-in-lood ramen die ik met zoo diepe ontroering bewonderde en die mij tot in mijn hart zóó boeiden. Een volgende keer hoop ik u persoonlijk te ontmoeten. get. A. Roland Holst”
(Bron: Stichting Jacques Vonk)
In 1984-1985 werd de St. Andreasschool omgevormd tot gemeenschapshuis de Kiêsstolp. De naam is bedacht door Mia Hermkens-Billekens en Herman in ’t Zandt. Dat betekende ook het einde van de ramen van Jacques Vonk, die hoogstwaarschijnlijk hun weg vonden naar de puinplaats of zou er iemand van ht sloopbedrijf ermee vandoor zijn gegaan. Dan zouden we het nog onder de noemer kunstroof kunnen plaatsen. Er flikkert dus nog een sprankje hoop. Navraag bij de Stichting Jacques Vonk, die de nalatenschap van deze kunstenaar bewaakt, leert ons dat daar niets bekend is over diens Veldense schepsels, laat staan wat er na de verbouwing mee is gebeurd.
Nadat het verenigingsleven in 2016 definitief zijn intrek had genomen in BMV de Vilgaard, werd het gebouw rigoureus met de grond gelijk gemaakt.
De Schoolstraat wordt gekenmerkt door een niet altijd op elkaar afgestemde bebouwing. Het is een afwisseling van rijtjeshuizen, laagbouw, enkele herenhuizen, boerderijen en bedrijven. In 2010 werd de uit 1847 stammende boerderij op Schoolstraat 11 afgebroken. Hier is onlangs een appartementencomplex verrezen. De boerderij op nummer 16(bouwjaar 1856) staat er nog wel. Ook verdwenen is het woonhuis met winkel en werkplaats van de legendarische fietsenmaker Aar Vermazeren, net als de bakkerij van Sraar van Adolf van den Hombergh(echtgenoot Dora) en de betonfabriek van Litjens op de plek waar sinds de jaren zeventig een woonerf is gelegen.
Wie kan mij vertellen wat er met de mooie ramen van Jacques Vonk is gebeurd?
Reacties? Schrijf naar piedu12@yahoo.com.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten