De Halte XL van woensdag 30 juni 2021 - Zeepverkoper 'Zeip Joseph' Brandes trad op als hypnotiseur

 - door Sef Derkx -  

We passeerden het terras bij café De Maagdenberg. Werktuiglijk drukten we op het knopje ten teken dat we graag bij de volgende halte wilden uitstappen. Aan de  verlokking van een glas bier van de tap wilden we geen weerstand bieden op deze zomerdag. Ter geruststelling: het was ook werkgerelateerd, rond De Maagdenberg circuleren interessante verhalen. 

Een bekende prentbriefkaart van de Oostsingel (heden ten dage Burgemeester van Rijnsingel), uit 1927, met pontificaal in het midden Zeip Joseph en zijn handkarretje, waarmee hij langs de deuren ging (met dank aan Piet Braem) 

Zoals dat van Joseph Brandes, een eeuw geleden alom in Venlo bekend als Zeip Joseph. Met zijn moeder woonde hij tegenover De Maagdenberg. Mijn vader haalde graag herinneringen aan Zeip Joseph op. Hij werd zo genoemd omdat hij aan de deur groene zeep verkocht. Zijn handelswaar betrok hij van de de N.V. Zeepfabriek J.L. Wolters aan het Helschriksel.

Prentbriefkaart Helschriksel, gefotografeerd in de richting van de Lomstraat, voor de Tweede Wereldoorlog. Ter hoogte van de dame is links de ingang van de zeepfabriek van Wolters (collectie Peter Vostermans)

Joseph Brandes trok met een handkar door de stad. De door zijn klanten gewenste hoeveelheid groene zeep werd afgewogen op een weegschaal.

Prentbriefkaart van De Maagdenberg en Waterleidingsingel uit het begin van de vorige eeuw, circa 1905. Moeder en zoon Brandes woonden op de Waterleidingsingel 4. Als Zeip Joseph na een dag venten met groene zeep terugliep en van deze afstand De Maagdenberg zag liggen, wist hij dat hij bijna thuis was (met dank aan Piet Braem) 

Wat hij precies riep om zijn zeep aan te prijzen, was niet te verstaan. Hij werd herkend aan de klank van zijn stem. Zeip Joseph droeg een frak of lange jas die glom, omdat hij er zijn handen aan afveegde als hij zeep had verkocht. De Nieuwe Venlosche Courant van 18 december 1922 besteedde aandacht aan het naderend tienjarig jubileum van Joseph Brandes als zeepverkoper en aan de financiële positie van zijn bedrijfje. 

Naast zijn ambulante handel die floreerde omdat iedereen de verstandelijk beperkte Joseph mocht, had hij nog een andere bron van inkomsten.

Nieuwe Venlosche Courant, 27 april 1918 (gevonden via www.delpher.nl)

Hij trad op bij feesten en partijen als voordrachtkunstenaar en hypnotiseur. In de laatste hoedanigheid was hij enkele malen over de vloer gekomen in het café van mijn grootouders, Het Wapen van Venlo aan de Panhuisstraat. 

Het Wapen van Venlo (collectie Sef Derkx) en advertentie t.g.v. de opening op woensdag 14 juli 1915 (gevonden via www.delpher.nl) 

Met het hypnotiseren was iets bijzonders aan de hand. Joseph was er zelf van overtuigd dat hij hypnotiseur was en uit sympathie of uit medelijden speelde iedereen het spelletje mee. Soms werd hij bij de neus genomen. De feestvierders die onder ‘hypnose’ waren gebracht, bleven zogezegd in die staat van veranderd bewustzijn. Wat Joseph ook probeerde, ze lieten het voorkomen dat ze niet uit de hypnose te wekken waren. Hij panikeerde in zulke situaties en maakte allerlei vreemde strapatsen om zijn slachtoffers wakker te krijgen. Als hij daar uiteindelijk in slaagde en de mensen deden of ze nu pas weer bij vol bewustzijn waren, viel Joseph een ovationeel applaus ten deel. Zo’n Venlonaar verdient een beeldje, het kan bij De Maagdenberg staan.

In het gemeentearchief vonden we feitelijke gegevens. Joseph Brandes was in 1881 geboren in Rotterdam. Samen met zijn moeder kwam hij in 1915 naar Venlo. Ze woonden eerst aan de Zuidsingel, later tegenover De Maagdenberg. Als beroep staat zeepkramer genoteerd. 

Nieuwe Venlosche Courant, 3 mei 1928 (gevonden via www.delpher.nl)

Het stadsfiguur overleed in 1928, zo oud is hij dus niet geworden. Niet veel later verkocht zijn moeder haar inboedel en verhuisde naar de Burgerlijke Godshuizen aan de Grote Kerkstraat.

Een foutje in de blog ontdekt? Reageren of een leuke tip voor De Halte? Stuur Sef Derkx een e-mail: floddergats@xs4all.nl.